Przewodnik po urodzinach pisarzy – Maj

Przewodnik po urodzinach pisarzy

Pisarze urodzeni w Maju

1 maja

José de Alencar, ur. 1 maja 1829 r.  Fortaleza – brazylijski pisarz, dramaturg, orator prawnik i polityk. Uważany za najbardziej wpływowego i najpopularniejszego brazylijskiego pisarza doby romantyzmu. Główny przedstawiciel tradycji literackiej zwanej indianizmem. Był brazylijskim ministrem sprawiedliwości od 1868 do 1870 r. Autor powieści, np.: „Pięć minut”, „Kopalnie srebra”, „Złote sny”, „Kraj” oraz dramatów: „Kredyty”, „Matka”, „Pokuta”, „Jezuita”. (zm. 12 grudnia 1877 r. w Rio de Janeiro)

Giovanni Guareschi, ur. 1 maja 1908 r. w Fontanelle di Roccabianca w okolicach Parmy – włoski pisarz, dziennikarz, satyryk. Zasłynął dzięki wykreowanej w serii książek postaci – don Camillo. Początkowo zajmował się dziennikarstwem – pracował jako redaktor  w  „Corriere Emiliano”, a później w „Bertoldo”. W czasie II wojny światowej został wcielony do wojska i walczył na froncie wschodnim. W 1943 trafił do niewoli niemieckiej i był więziony w niemieckich obozach dla jeńców wojennych między innymi w Częstochowie i Beniaminowie. Po powrocie do Włoch stworzył satyryczne pismo „Candido” („Kandyd”).  Na podstawie cyklu o don Camilo (nietypowym katolickim proboszczu – angażującym się w konflikty polityczne, pijącym wino, palącym cygara i grającym w karty), do którego należą między innymi książki: „Rok Don Camilla”, „Blady wymoczek”, „Don Camillo i Don Chichi” powstały filmy w latach 1952 – 1965 oraz ich kolorowy remake w 1983 r. (zm. 22 lipca 1968 r. w Cervii)

Joseph Heller,  ur. 1 maja 1923 r. w Nowym Jorku – amerykański pisarz, autor książki „Paragraf 22”, która przyniosła mu sławę. Podczas drugiej wojny światowej służył w lotnictwie stacjonując w Afryce i we Włoszech. W latach 1948-1950 studiował i zaczął pisać nowele. Pracował także jako wykładowca języka angielskiego oraz pisywał do magazynów „Time”, „ Look” i „McCall’s”.  W 1953 r. rozpoczął pracę nad książka „Paragraf 22” (początkowo miała nosić tytuł „Paragraf 18”), której akcja oparta była na doświadczeniach wojennych pisarza. Książka ukazuje w groteskowy sposób bezsens i absurdy wojny, prywatę i chęć awansu dowódców kosztem życia młodych pilotów. Tytułowy paragraf 22 dawał żołnierzowi możliwość natychmiastowego zakończenia pełnienia służby na własną prośbę z powodu choroby psychicznej. W praktyce wykluczało to chorobę psychiczną, bo cierpiący na nią żołnierz nie byłby świadomy, że na nią cierpi. Na podstawie książki nakręcono film pod tym samym tytułem w reżyserii Mike’a Nicholsa.  Inne jego powieści to: „Coś się stało”, „Gold jak złoto”, „Ostatni rozdział, czyli Paragraf 22 bis” oraz autobiografia „Nie ma się z czego śmiać” napisana wspólnie z Speedym Vogelem. (zm. 12 grudnia 1999 r. w East Hampton, stan Nowy Jork)

Anna Maria Nowakowska, ur. 1 maja 1960 r. w Warszawie – polska pisarka, publicystka, felietonistka. W latach 1995-2000 pracowała w Ogólnopolskim Pogotowiu dla Ofiar Przemocy w Rodzinie przy Instytucie Psychologii Zdrowia Polskiego Towarzystwa Psychologicznego. Autorka programów doznających przemocy, szkoleń, prowadziła terapię dla ofiar przemocy. Współpracowała z pismami „Remedium”, „Niebieska Linia”, „Caritas”. W roku 1997 napisała poradnik dla kobiet uzależnionych, pragnących podjąć terapię „Kobieta na szlaku”.  Jest również autorką książek „Przeklęte” oraz „Dziunia”- nominowanej do nagrody literackiej „Gryfia” w 2013 r.

Roksana Jędrzejewska-Wróbel, ur. 1 maja 1969 r. w Gdańsku – polska pisarka, doktor literaturoznawstwa, autorka książek dla dzieci, scenariuszy i adaptacji scenicznych. Jako autorka książek dla dzieci zadebiutowała w 1998 roku książka „Oto jestem”  napisana wspólnie z prof. Włodzimierzem Fijałkowskim. Jej pierwsza samodzielną książką była „Sznurkowa historia” (2004 r.) Inne jej książki dla dzieci to między innymi: „Królewna”, „Gębolud”, „Maleńkie Królestwo królewny Aurelki”, „Elementarz demokracji – jak to działa”, cyklu książek o Florce , a także serii książek „z Plastelinkiem”. Współpracowała z pismami „Dziecko”, „Świerszczyk” i „Miś” oraz z redakcją dziecięcą Polskiego Radia i TVP. Jest autorką tekstów do podręczników szkolnych oraz bajek terapeutycznych.  Jej książki wpisane są na Złotą Listę Fundacji „ABCXXI – Cała Polska czyta dzieciom” oraz Listę Skarbów Muzeum Książki Dziecięcej. W 2007 r. otrzymała brązowy medal „Zasłużeni dla kultury – Gloria Artis”.

2 maja

Novalis (właściwie Georg Philipp Friedrich Freiherr von Hardenberg), ur. 2 maja 1772 r. w Oberwiederstedt w Saksonii – niemiecki poeta i prozaik. Uważany jest za jednego z prekursorów niemieckiej szkoły romantycznej. Jest autorem eseju „Wiara i miłość, czyli król i królowa”, w którym przeciwstawia się racjonalizmowi. Uważał, że wszystkie sfery życia i funkcjonowania państwa przenikać powinna miłość (królowa). Drugą wartością powinna być wiara. Opowiadał się za katolicyzmem jako tym, który realizuje idee jedności oraz hierarchii i równocześnie pozwala jednostce na indywidualny rozwój. Wszystkie jego większe dzieła (z wyjątkiem „Hymnów do nocy”) to kompozycje otwarte bądź utwory niedokończone. (zm. 25 marca 1801 r. w Weißenfels)

Jerome K. Jerome (Jerome Klapka Jerome), ur. 2 maja 1859 r. w Walsall – angielski pisarz i dramaturg, najbardziej znany z wydanej w 1889 humorystycznej książki podróżniczej „Trzech panów w łódce (nie licząc psa)” (1889). Opisuje przygotowania i wycieczkę trzech młodych mężczyzn łódką po Tamizie. Fabuła jest  przerywana licznymi anegdotycznymi  dygresjami. Początkowo miał być to przewodnik turystyczny opisujący atrakcje wzdłuż Tamizy. Powieść była wielokrotnie przenoszona na ekrany filmowe i telewizyjne. Pierwsza z adaptacji pojawiła się już w 1920 r. Wielu miłośników książki odtwarza podróż jej bohaterów, co jest łatwe dzięki jej szczegółowemu opisowi. Duża część trasy pozostała nie zmieniona, a opisane w powieści puby i hotele funkcjonują do dziś. (zm. 14 czerwca 1927 r. w Northampton)

E.E. Smith (właśc. Edward Elmer Smith, również Doc Smith, „Skylark” Smith), ur. 2 maja 1890 r. w Sheboygan – amerykański pisarz science fiction uważany za ojca space opery.  Autor posiadał doktorat z chemii spożywczej – stąd jego przydomek literacki „Doc”. Najważniejsze jego dzieła to cykle „Skylark” oraz „Lensman”. Jego książkami inspirowali się miedzy innymi twórcy serialu „Stark Trek” – typowej serialowej space opery. (zm. 31 sierpnia 1965 r. w Seaside, stan Oregon)

Irena Suchorzewska, ur. 2 maja 1913 r. w Warszawie – polska pisarka i poetka, autorka utworów dziecięcych, bibliotekarka, psycholog, fotografik.  Pracując w Bibliotece Wojewódzkiej w Gdańsku przyczyniła się do powstania Ośrodka Metodycznego Czytelnictwa Dziecięcego. Organizowała  kursy i seminaria dla bibliotekarzy z zakresu psychologii wychowawczej, pracy z czytelnikiem dziecięcym w bibliotekach publicznych, znajomości literatury dziecięcej. Pisała utwory dla dzieci, które publikowane były w czasopismach dziecięcych i podręcznikach.  Najbardziej znane jej książki to: „Mam trzy lata” (1984), „Dyrdymałki i inne wiersze” (1988), „Halo, Babusiu” (1991), „Co się stało?” (1996) . W dorobku miała też słuchowiska dla dzieci, pisane przy współpracy z Polskim Radiem i Ośrodkiem Telewizji Polskiej w Gdańsku.  (zm. 9 grudnia 2003 r. w Sopocie)

Martha Grimes, ur. 2 maja 1931 r. w Pittsburghu – amerykańska autorka powieści  detektywistycznych.  Jest córką właścicielki hotelu „Mountain Lake” w Western Maryland, a spędzane tam wakacje posłużyły jako inspiracja do powieści „Hotel Paradise”, „Stacja Cold Flat Junction” oraz „Belle Rouen”. Studiowała na University of Maryland i pracowała jako nauczycielka języka angielskiego, a swoją pierwszą książkę napisała dopiero po czterdziestce. Najbardziej popularne są jej cykle powieściowe z inspektorem Scotland Yardu Richardem Jurym oraz Emmą Graham. Jej książki wielokrotnie trafiały do pierwszej dziesiątki bestsellerów „New York Timesa”. Jej debiutancka powieść „Pod Huncwotem” została w 2013 r. zekranizowana przez niemiecką telewizje ZDF i austriacką ORF – film zatytułowany „Martwy mężczyzna w pubie”.

3 maja

Niccolò Machiavelli, ur. 3 maja 1469 r. we Florencji – prawnik, filozof, pisarz społeczny i polityczny, historyk i dyplomata florencki. Od jego nazwiska powstał termin makiawelizm, oznaczający działania przewrotne, obłudne i złowieszcze, chociaż nie pozbawione przenikliwego geniuszu. Synonim bezwzględnego postępowania w myśl hasła „cel uświęca środki”. Makiawelizm to stworzona przez niego doktryna polityczna głosząca, że najważniejszym celem w polityce jest racja państwa. Aby ją osiągnąć można korzystać z wszelkich dostępnych środków (także np. podstępu i okrucieństwa). Doktrynę tą przedstawił w swoim największym dziele – traktacie o sprawowaniu władzy pt. „Książę”. Został on napisany około 1513 r., a wydany po śmierci autora w 1532 r. Makiawelizm był wielokrotnie wykorzystywany dla uzasadnienia antydemokratycznych rządów faszystowskich i totalitarnych. Innym jego dziełem były „Dialogi o sztuce wojennej”. W 1559 r. jego pisma znalazły się na kościelnym indeksie ksiąg zakazanych.  (zm. 21 czerwca 1527 r. w Sant’Andrea in Percussina k. Florencji)

William Inge, ur. 3 maja 1913 r. w Independence, Kansas -amerykański dramaturg, pisarz i scenarzysta. W 1953 r. za sztukę „ Picnic” otrzymał mu nagrodę Pulitzera. W 1961 r. otrzymał Oscara za oryginalny scenariusz do filmu „Wiosenna bujność traw”. (zm. 10 czerwca 1973 r. w Los Angeles)

Jarosław Grzędowicz, ur. 3 maja 1965 r. we Wrocławiu – polski pisarz fantastyki.  Debiutował w 1982 roku w tygodniku „Odgłosy” opowiadaniem „Azyl dla starych pilotów”. Autor kilkudziesięciu opowiadań i 8 książek. Jego opowiadania publikowane były w „Nowej Fantastyce”, „Feniksie”, oraz wielu antologiach science fiction. Współtworzył grupy literackie „TRUST” oraz „Klub Tfurcuf”. W 1990 roku z grupą znajomych stworzył magazyn literacki „FENIX” i w latach 1993-2001 był jego redaktorem naczelnym. Znany jest jako autor „Pana Lodowego Ogrodu”, powieści w 4 tomach. Inne jego książki to: „Księga jesiennych demonów”, „Popiół i kurz. Opowieść ze świata Pomiędzy”, „Wypychacz zwierząt”.

4 maja

Jerzy Waldorff (Jerzy Waldorff-Preyss herbu Nabram), ur. 4 maja 1910 r. w Warszawie – polski pisarz, publicysta, krytyk muzyczny i działacz społeczny. Pierwsze lata życia spędził najpierw w Kościelnej Wsi na Kujawach, a potem w małym dworku w Rękawczynie w Wielkopolsce. Studiował prawo na Uniwersytecie Poznańskim i uczył się w Konserwatorium Muzycznym w Poznaniu. Przeniósł się do Warszawy. W latach 1936–1939 był recenzentem muzycznym dziennika „Kurier Poranny” i tygodnika „Prosto z Mostu”. W 1939 opublikował książkę zatytułowaną „Sztuka pod dyktaturą”, opisującą zasługi Benito Mussoliniego dla rozwoju Włoch. Po 1945 r. współpracował z pismami „Przekrój”, „Świat” i „Polityka”. W Polski Radiu był komentatorem muzyki poważnej. Prowadził działalność publicystyczną, pisarską i popularyzatorską w zakresie krytyki i edukacji muzycznej. W 1974 Waldorff założył Społeczny Komitet Opieki na rzecz Ochrony Starych Powązek. Z jego inicjatywy corocznie odbywa się tam 1 listopada kwesta na ten cel prowadzona przez znane osobistości kultury i mediów. Był przyjacielem Stefana Kisielewskiego – po jego śmierci napisał książkę „Słowo o Kisielu”.   Był też autorem innych książek „Sekrety Polihymnii” (kompendium muzyczne), „Dwie armaty”, „Harfy leciały na północ”, „Wielka gra. Rzecz o Konkursach Chopinowskich”, a także autobiografie: „Taniec życia ze śmiercią” i „Fidrek”. Za wybitne zasługi dla kultury polskiej w 1995 roku odznaczony został Krzyżem Komandorskim z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski, w 1996 roku został wybrany „Warszawiakiem stulecia”, a w 1990 roku otrzymał Nagrodę Kisiela. Był miłośnikiem psów, a jego słynny jamnik Puzon (a raczej kolejne, nazywane tak samo, jamniki) towarzyszył mu w studiu radiowym i telewizyjnym. (zm. 29 grudnia 1999 r. w Warszawie)

Amos Oz (właśc. Amos Klausner), ur. 4 maja 1939 r. w Jerozolimie – izraelski pisarz, eseista i publicysta tworzący w języku hebrajskim. Debiutował w 1965 r. tomem opowiadań „Tam, gdzie wyją szakale”. Pisze powieści, eseje literackie i polityczne, w których wzywa do kompromisu między Izraelem a Palestyńczykami. Do najważniejszych jego książek należą” „Mój Michał”, „Czarna skrzynka” i „Fima”. Jest uważany za najwybitniejszego żyjącego pisarza izraelskiego. Typowany jako faworyt do literackiej Nagrody Nobla. W 1986 r. nagrodzony prestiżową izraelską Nagrodą Bialika w dziedzinie literatury, w 2013 r. otrzymał Nagrodę Franza Kafki, a w 2002 otrzymał medal „Zasłużony dla Tolerancji”. Współzałożyciel organizacji „Szalom Achszaw” (Pokój Teraz).

Robin Cook, ur. 4 maja 1940 r. w Nowym Jorku – amerykański pisarz, z zawodu lekarz medycyny, uznawany za mistrza w gatunku thrillera medycznego. Debiutował w 1977 roku powieścią „Śpiączka” (zekranizowaną w 1978 r. przez Michaela Crichtona). Kolejne książki to: „Mózg”, „Zabawa w Boga”, „Dewiacja”, „Gorączka”, „Szkodliwe intencje”, „Śmiertelny strach”, „Oznaki życia”, „Oślepienie”. Tworzy także powieści science- fiction, np. „Inwazja”.  W swych powieściach zwraca uwagę na niebezpieczeństwa grożące ze strony medycyny.

Grzegorz Kasdepke, ur. 4 maja 1972 r. w Białymstoku – polski pisarz dla dzieci i młodzieży, autor scenariuszy, dziennikarz. Ukończył studia na Wydziale Dziennikarstwa i Nauk Politycznych Uniwersytetu Warszawskiego. Były wieloletnim redaktorem naczelnym pisma dla dzieci „Świerszczyk”. Publikował też w pismach „Ciuchcia” i „Komiksowo”. Jest także autorem scenariuszy filmowych i programów telewizyjnych dla najmłodszych.. Prawie wszystkie z ponad czterdziestu jego książek uzyskały status bestsellera (między innymi: „Kacperiada…” , „Horror, czyli skąd się biorą dzieci” oraz seria o detektywie Pozytywce). Laureat wielu nagród literackich w tym: Nagrody Literackiej im. Kornela Makuszyńskiego, dwukrotnie nagrody Edukacja XXI, Nagrody BETA, Nagrody im. Kallimacha oraz Nagrody Stowarzyszenia Autorów ZAiKS.

5 maja

Henryk Sienkiewicz (Henryk Adam Aleksander Pius Sienkiewicz herbu Oszyk, kryptonim „Litwos”, „Musagetes”, pseudonim „Juliusz Polkowski”, „K. Dobrzyński”), ur. 5 maja 1846 r. w Woli Okrzejskiej na Podlasiu w powiecie łukowskim- polski nowelista, powieściopisarz i publicysta; laureat Nagrody Nobla w dziedzinie literatury w 1905 r. za całokształt twórczości. Pochodził ze zubożałej rodziny szlacheckiej herbu Oszyk. Od 1855 r. przebywał w Warszawie, gdzie uczęszczał do kilku gimnazjów. W szkole interesował się głównie historią i literaturą (Homer, Mickiewicz, Słowacki, Walter Scott i Aleksander Dumas). W roku 1864 zdobył swą pierwszą nagrodę za wypracowanie „Mowa Żółkiewskiego do wojska pod Cecorą” .W latach 1866–71 studiował w Szkole Głównej Warszawskiej, potem na Cesarskim Uniwersytecie Warszawskim (nie złożył jednak egzaminu końcowego). Początkowo studiował na wydziale lekarskim, później prawo, a ostatecznie przeniósł się na wydział filologiczno-historyczny. Pierwszą próbę literacką podjął w 1867 r., gdy napisał wierszowany utwór „Sielanka młodości”, został jednak odrzucony przez „Tygodnik Ilustrowany”. Postanowił pisać prozę – napisał swoją pierwszą powieść „Ofiara” , która nie zachowała się. W 1869 roku debiutował jako dziennikarz recenzją sztuki teatralnej w „Przeglądzie Tygodniowym” oraz w i „Tygodniku Ilustrowanym” rozprawką historyczno-literacką o Mikołaju Sępie-Szarzyńskim. W latach 1869–1872 publikował artykuły krytyczne w „Przeglądzie Tygodniowym”, a  w 1873 roku podjął współpracę z konserwatywną „Gazetą Polską”, w której publikował cykle felietonów podpisując się pseudonimem „Litwos”. W tym czasie przebywał w środowisku cyganerii artystycznej, zwłaszcza związanym z salonem aktorki – Heleny Modrzejewskiej. Początkowo pozostawał pod wpływami pozytywizmu, w latach 80. zbliżył się do obozu konserwatywnego. W 1876–78 przebywał w Stanach Zjednoczonych, później — we Francji. Wielką popularność przyniosły mu relacje z dalekich podróży: „Listy z podróży do Ameryki” (1876–1878) oraz „Listy z Afryki” (1891–1892). Swoją przyszłą żonę – Marię Szetkiewiczównę spotkał po raz pierwszy w Szczawnicy w 1879 r., poślubił ją w 1881 r. Miał z nią dzieci; Henryka Józefa i Jadwigę Marię. W 1985 r. jego żona zmarła na gruźlicę. Twórczość literacką rozpoczął nowelami – napisał ich ponad czterdzieści. Posługiwał się różnymi formami: humoreską, gawędą, obrazkiem obyczajowym, pamiętnikiem. Najbardziej znane jego nowele to: „Janko Muzykant”, „Orso”, „Komedia pomyłek”, „Przez stepy”, „Sachem”, „Szkice węglem”, „Latarnik”, „Bartek Zwycięzca”, „Za chlebem”. Największą popularność przyniosły pisarzowi powieści, zwłaszcza o tematyce historycznej. Pierwszym większym utworem Sienkiewicza jest opowieść z życia studenckiego „Na marne” (1872). W 1880 r. napisał utwór historyczny „Niewola tatarska” i pracował nad powieścią historyczną „Ogniem i mieczem”. Początkowo zatytułowana „Wilcze gniazdo” i ukazywała się w odcinkach na łamach warszawskiego „Słowa” i krakowskiego „Czasu”. Powieść cieszyła się dużą popularnością. W drugiej połowie lat 80-tych i na początku lat 90-tych powstały kolejne powieści Sienkiewicza: „Potop”  „Pan Wołodyjowski”, „Bez dogmatu”, „Rodzina Połanieckich” i „Quo vadis”, która została przetłumaczona na 57 języków, w tym na arabski, japoński i esperanto i opublikowana w ponad 70 krajach. „Quo vadis” wielokrotnie adaptowano i wystawiano na deskach teatrów, ukazała się nawet opera, a w 1913 roku zostało po raz pierwszy sfilmowane. Potem książka była ekranizowana jeszcze kilkakrotnie. W 1900 r. ukończył powieść „Krzyżacy”. W 1905 roku otrzymał literacką Nagrodę Nobla za całokształt twórczości.  W 1910 w „Kurierze Warszawskim” ukazała się w odcinkach powieść dla młodzieży „W pustyni i w puszczy”.  Po wybuchu I wojny światowej Sienkiewicz wyjechał do Szwajcarii, gdzie wraz z Ignacym Janem Paderewskim był jednym ze współzałożycieli Szwajcarskiego Komitetu Generalnego Pomocy Ofiarom Wojny w Polsce. Zmarł 15 listopada 1916 w Vevey w Szwajcarii  i został tam pochowany. W 1924 r. prochy pisarza uroczyście sprowadzono do Polski i złożono w Warszawie w podziemiach katedry św. Jana. Jego prawnukiem jest były minister spraw wewnętrznych Bartłomiej Sienkiewicz. (zm. 15 listopada 1916 r. w Vevey)

Irena Zarzycka, ur. 5 maja 1900 r.  w Łodzi – polska pisarka, należąca do uznanych twórców literatury popularnej, autorka bestsellerów. Jej powieść „Dzikuska” miała siedem wznowień przed 1939 rokiem,  doczekała się także adaptacji filmowej (film z 1928 roku w reżyserii Henryka Szaro).  Inne jej książki to: „Jawnogrzesznica”, „Kwiat jabłoni”, „Pod wiatr”, „Tabor”, „ Córka wichru”, „Muszla”, autobiograficzna powieść „Panna Irka” oraz zbiór wierszy dla dzieci „ Sześć bajek wybranych”. Przestała tworzyć po doświadczeniach II wojny światowej, w której straciła męża i syna. Do 1953 roku pracowała jako nauczycielka w Ożarowie Mazowieckim. Została odznaczona Złotym Krzyżem Zasługi. (zm. 26 maja 1993 r. w Ożarowie Mazowieckim)

Hanna Łochocka, ur. 5 maja 1920 r. w Lublinie – polska poetka, prozaik, autorka książek dla dzieci i słuchowisk, tłumaczka.  Debiutowała w 1947 r. na łamach prasy. Publikowała między innymi w „Świerszczyku”, „Płomyczku”, „Misiu”. Wydała kilkadziesiąt książek dla dzieci, najczęściej zbiorów krótkich, rymowanych wierszy.  Przez wiele lat była redaktorem w wydawnictwie Książka i Wiedza. Najbardziej znanymi jej utworami pozostają te poświęcone słynnemu wróblowi: „O wróbelku Elemelku”, „Wróbelek Elemelek i jego przyjaciele”, „Psoty i kłopoty wróbelka Elemelka”. W serii „Poczytaj mi, mamo” ukazały się m.in.: „Dziewczynka z tęcz”, „Wyładunek z przeszkodami”, „Piernikowy rycerz”, „Legenda o tarczy i mieczu”, „O pierwszym rogaliku”, „Księżyc nad Warszawą”. W swych utworach przybliżała dzieciom świat przyrody,  podkreślała rolę przyjaźni i współdziałania, dbała o kształtowanie postaw prospołecznych. (zm. 14 marca 1995 r. w Warszawie)

Scott Westerfeld, ur. 5 maja 1963 r. w Dallas – amerykański autor powieści science fiction, steampunku i fantasy.  Zanim został pisarzem pracował w fabryce ołowianych żołnierzyków, był redaktorem podręczników, nauczycielem i informatykiem. Swoje pierwsze powieści wydał jako ghost writer. Stworzył wtedy thrillery horrory i książki popularnonaukowe z dziedziny historii. Najsłynniejsze jego książki to „Lewiatan” (2009), „Behemot” (2010) i „Goliat” (2011).

 6 maja

Gaston Leroux, ur. 6 maja 1868 r. w  Paryżu – pisarz i reporter francuski, klasyk tzw. literatury weird fiction. Pisał głównie powieści detektywistyczne.  Z wykształcenia był prawnikiem – po ukończeniu studiów pracował jako adwokat – stażysta oraz sprawozdawca sądowy.  Z czasem zaczął opisywać interesujące sprawy i wydarzenia wykraczające poza mury sądu. Został dziennikarzem, a w 1902 r. otrzymał tytuł kawalera Legii Honorowej za „za wybitne zasługi dla prasy”. Jako pisarz zadebiutował w 1903 roku powieścią w odcinkach „Podwójne życie Teofrasta Longuet”. Następną powieścią (również w odcinkach) była „Tajemnica żółtego pokoju” (1907), w której po raz pierwszy pojawiła się postać reportera-detektywa  Josepha Rouletabille. Książka cieszyła się dużą popularnością, a jej bohater zyskał sympatię czytelników. W kolejnych latach powstały dalsze powieści z tego cyklu. W 1910 roku ukazała się najsłynniejsza jego powieść (w odcinkach) „ Upiór opery” (Le fantôme de l’Opéra), rozgrywająca się w klimacie grozy, historia miłości mieszkającego w podziemiach Opery paryskiej Upiora do śpiewaczki Krystyny Daaé. Książka była wielokrotnie filmowana – pierwszy raz w 1925 r., a następnie w 1943, 1962, 1974, 1989, 1990, 1998 i w 2004 r. W 1986 i w 1991 r. na jej podstawie powstały musicale: „Upiór w operze” i „Phantom”. (zm. 15 kwietnia 1927 r. w  Nicei)

Harry Martinson, ur. 6 maja 1904 r. w Jämshög – szwedzki pisarz, poeta, dramaturg i malarz. Członek Akademii Szwedzkiej. Laureat Nagrody Nobla w dziedzinie literatury w 1974 r. Po śmierci ojca wraz z rodzeństwem został opuszczony przez matkę, która wyjechała do USA. Wychowywał się w ośrodku dla chłopców i w rodzinie zastępczej. W wieku 16 lat zaciągnął się na statek , gdzie pracował jako węglarz, palacz i marynarz i podróżował przez 7 lat (Chiny, Indie, Ameryka Południowa). W 1927 r. zachorował na gruźlicę i wrócił do Szwecji. W tym samym roku zadebiutował jako poeta wierszem „Poszukiwacz prawdy” na łamach pisma „Robotnik”. Dwa lata później (1929 r.) wydał pierwszy tomik wierszy „Statek widmo”. Wtedy także poślubił starszą o 14 lat pisarkę Moę Martinsson.  W 1929 r. wraz z innymi młodymi pisarzami (w tym Arturem Lundkvistem) wydał antologię „Pięciu młodych”. W 1931 r. opublikował kolejny tom wierszy „Nomada”, w którym pojawił się charakterystyczny dla jego twórczości motyw „wędrowcy świata”.  W  swoich utworach opisywał piękno przyrody i głosił filozofię radości życia. Opisywał też swoje doświadczenia z czasów żeglarskich, np. w książce „Przylądek Żegnaj!”. W latach 30-tych zajmował się tez malarstwem. W 1941 r. rozwiódł się z żoną i poślubił Ingrid Lindcrantz, z którą miał dwie córki. W 1948 r. wydał swa najsłynniejszą powieść „Droga do Klockrike”.  Największą sławę przyniósł mu jednak poemat epicki „Aniara” (1956), który został zaadaptowany jako opera i wystawiony przez Szwedzką Operę Narodową w roku 1959. W 1949 r. został członkiem Akademii Szwedzkiej. W latach 1952–1970 Martinson mieszkał w Gnescie k. Sztokholmu, gdzie oddawał się pasji kolekcjonerskiej (etykiety, ozdobne pudełka, puszki i butelki z całego świata). W 1970r. wrócił do Sztokholmu, a w 1974 r. został uhonorowany literacką Nagrodą Nobla. Spotkało się to z głosami krytyki, iż Akademia Szwedzka nagradza „swoich”. Krytykę wziął sobie głęboko do serca i w 1978 r. w szpitalu popełnił samobójstwo dokonując seppuku nożyczkami. (zm. 11 lutego 1978 r. w Sztokholmie)

Stanisław Grzesiuk, ur. 6 maja 1918 r. w Małkowie w woj. lubelskim – polski pisarz, pieśniarz, zwany „bardem Czerniakowa”. Popularyzator przedwojennego folkloru czerniakowskiego. Gdy miał dwa lata jego rodzina przeprowadziła się do Warszawy. Dzieciństwo i młodość Stanisław Grzesiuk spędził na Czerniakowie, zamieszkiwanym w większości przez biedotę i margines społeczny. Wychowywał się w trudnych warunkach. Pracował w fabryce i jednocześnie uczył się wieczorowo, zdobywając zawód elektromechanika. W fabryce zetknął się z lewicową ideologią. We wrześniu 1939 r. opuścił Warszawę chcąc dołączyć do oddziałów Wojska Polskiego.  Wrócił po kapitulacji stolicy. Zaangażował się w walkę konspiracyjną z okupantem. Został aresztowany w czasie łapanki i wywieziony do Niemiec na roboty przymusowe. Za pobicie niemieckiego gospodarz trafił do obozu w Dachau, a następnie w Mauthausen i Gusen, gdzie doczekał się wyzwolenia przez wojsko amerykańskie.  Po wojnie ożenił się, a w 1946 r. został członkiem Polskiej Partii Robotniczej. Widząc szansę na zaradzenie wyzyskowi, chorobom i biedzie sympatyzował z nowo powstałą PRL. Udzielał się jako społecznik, został warszawskim radnym. Był antyklerykałem i ateistą. W 1947 r. zdiagnozowano u niego gruźlicę płuc (efekt pobytu w obozach koncentracyjnych i choroby alkoholowej). Zmarł w 1963 r.  Swoje doświadczenia życiowe opisał w książkach „Pięć lat kacetu”, „Boso, ale w ostrogach” i „Na marginesie życia”. Książki zapewniły mu popularność. Podczas spotkań autorskich często śpiewał piosenki, grając  na bandżoli, mandolinie i gitarze. Rozgłos przyniosły mu nagrania radiowe i telewizyjne. Gawędy o życiu w przedwojennej stolicy przeplatał własnymi interpretacjami warszawskich piosenek. Miał w repertuarze takie piosenki jak: „Czarna Mańka”, „Siekiera, motyka”, „Bujaj się Fela”, „Bal na Gnojnej”, „Ballada o Felku Zdankiewiczu”, „Komu dzwonią, temu dzwonią”, „U cioci na imieninach” oraz „Nie masz cwaniaka nad warszawiaka”, którą sam skomponował. (zm. 21 stycznia 1963 r. w Warszawie)

Ariel Dorfman, ur. 6 maja 1942 r.  w Buenos Aires – chilijski powieściopisarz, dramaturg, eseista i działacz na rzecz praw człowieka. Od 2004 r. obywatel USA.  Na podstawie jego głośniej sztuki „Śmierć  i dziewczyna” (1990 r.) w 1994 r. powstał film pod tym samym tytułem w reżyserii Romana Polańskiego. Jest tez autorem powieści „Niania i góra lodowa”. W 1973 r. pisarz wyemigrował z Chile. Mieszka z rodziną w Karolinie Północnej; wykłada na Wydziale Literatury i Studiów Latynoamerykańskich Duke University.

Jeffery Deaver, ur. 6 maja 1950 r. w Glen Ellyn, Illinois – amerykański pisarz, autor thrillerów psychologicznych. Swoją pierwszą książkę napisał w wieku jedenastu lat.  Ukończył studia dziennikarskie, a następnie prawnicze. Przez kilka lat pracował jako doradca prawny dla jednej z większych firm na Wall Street. Od 1990 r. całkowicie poświęcił się pisarstwu. Jest autorem 21 powieści, w tym cyklów z Johnnym Pellamem, Kathryn Dance, Harrym Middletonem oraz z Lincolnem Rhyme, do którego należy między innymi książka „Kolekcjoner kości”, zekranizowana  w 1999 r. – z Angeliną Jolie i Denzelem Washingtonem w rolach głównych. Jego powieści tłumaczone są na 25 języków. Wielokrotnie znajdują się na listach bestsellerów na całym świecie.

7 maja

David Hume, ur. 7 maja 1711 r. w Edynburgu – szkocki filozof, historyk i ekonomista. Za życia znany głównie jako historyk – popularyzator historii średniowiecznej Anglii. Od XIX w. jest pamiętany przede wszystkim jako filozof. Wcześnie stracił ojca i wychowywany był przez matkę. W 1723 r. rozpoczął studia prawnicze na Uniwersytecie w Edynburgu. Poznał tam filozofię grecką i rzymską. W 1734 r. wyjechał do Francji, gdzie napisał swoje największe dzieło „Traktat o naturze ludzkiej”, które opublikował w Londynie w 1739 r. W 1744 r. bezskutecznie ubiegał się o katedrę filozofii moralnej w Edynburgu.  Po tym niepowodzeniu zajął się polityką i pisarstwem. W latach 1752–1757 był bibliotekarzem w Edynburgu i stworzył w tym czasie 6-tomowe dzieło „ Historia Anglii za Tudorów”. Następnie został sekretarzem ambasady angielskiej we Francji, gdzie poznał wielu wybitnych filozofów i uczonych. W 1765 r. powrócił do Anglii.  W 1775 roku napisał swoją autobiografię. Od strony filozoficznej poglądy Hume’a oscylowały wokół empiryzmu i sprzeciwiały się racjonalizmowi Kartezjusza. Uważał, że wszystkie nauki (oprócz matematyki i logiki), również filozofia, powinny kierować  się metodą eksperymentalną, opartą na doświadczeniu. Według Hume’a świat składał się z czterech rodzajów informacji: impresje zmysłowe (bezpośrednie), impresje refleksywne (uświadomione odczucia zmysłowe) oraz dwa rodzaje obrazów mentalnych: idee wyobraźni i idee pamięci. Inne jego dzieła filozoficzne to: „Eseje moralne i polityczne” (1741-1742), „Badania dotyczące rozumu ludzkiego” (1748), „Badania dotyczące zasad moralności” (1751), „Naturalna historia religii” (1757), „Dialogi o religii naturalnej” (1751, wydane pośmiertnie w 1779). (zm. 25 sierpnia 1776 r. w Edynburgu)

Olimpia de Gouges, ur. 7 maja 1748 r. w Montauban – francuska abolicjonistka, feministka, dramatopisarka. Uważała, że jest nieślubną córką Jean-Jacques’a Lefranca, markiza Pompignan, ale markiz nigdy nie uznał jej za swe dziecko. Spowodowało to, że podjęła walkę o uznanie praw dzieci nieślubnych. Napisała inspirowaną własną biografią powieść epistolarną pt. „Wspomnienia pani de Valmont”.  Interesowała się też teatrem, napisała szereg sztuk, z których największy rozgłos przyniosła jej  sztuka krytykująca niewolnictwo „Niewolnictwo Murzynów, czyli szczęśliwe zatonięcie” (poprawiona  i wystawiona w 1792 r.) W 1791 r. ogłosiła „Deklarację Praw Kobiety i Obywatelki”,  w której domagała się między innymi przyznania kobietom prawa do edukacji i rozporządzania własnością prywatną oraz honorów i funkcji równych mężczyznom. Manifest był wzorowany na „Deklaracji Praw Człowieka i Obywatela”. Najsłynniejsze zdanie, które z niej pochodzi to: „Skoro kobieta może zgodnie z prawem zawisnąć na szubienicy, winna również mieć prawo stanąć na mównicy”. Została zgilotynowana 3 listopada 1793, gdyż – choć wspierała rewolucję francuską – odnosiła się bardzo krytycznie do radykalnych rządów Robespierre’a. (zm. 3 listopada 1793 r. na Place de la Revolution w Paryżu)

Robert Browning, ur. 7 maja 1812 r. w Londynie – angielski poeta i dramatopisarz. Wychowywał się w duchu sztuki i literatury. W wieku czternastu lat płynnie posługiwał się językiem francuskim, włoskim, znał biegle grekę i łacinę. Stał się wielbicielem poetów romantycznych, zwłaszcza Shelleya. W 1833 r. został opublikowany anonimowo pierwszy utwór Browninga, poemat w formie spowiedzi „Paulina albo fragment spowiedzi”. W 1835 r. Browning opublikował (już pod własnym nazwiskiem) poemat dramatyczny „Paracelsus”, który został dobrze przyjęty przez krytyków i czytelników. Poeta stał się popularny w literackim środowisku Londynu. Pisał też sztuki teatralne, ale nie odniosły one sukcesu. W 846 r. poślubił poetkę Elizabeth Barrett. Po ślubie para wyjechała do Włoch, gdzie kontynuowali swą działalność pisarską.  Innym dziełem Browninga jest między innymi zbiór pięćdziesięciu dramatycznych poematów „Mężczyźni i kobiety” , w tym wiersz zadedykowany żonie „Jedno słowo więcej”. W końcowych 20 latach życia poeta intensywnie podróżował i uczestniczył w życiu literackim Londynu. Największa sławę, bogactwo i reputację jednego z najważniejszych poetów angielskich przyniósł mu poemat napisany wierszem białym „Pierścień i księga”. (zm. 12 grudnia 1889 r. w Wenecji)

Rabindranath Tagore, ur. 7 maja 1861 r.  w Kalkucie – indyjski poeta, prozaik, filozof, kompozytor, malarz, pedagog i laureat literackiej Nagrody Nobla za rok 1913 (za „Pieśni ofiarne”) – pierwszej dla Hindusa, jak również dla Azjaty. Opublikował ponad 50 tomików poezji, ponad 100 opowiadań, 12 powieści, kilkanaście utworów scenicznych, wiele rozpraw, artykułów i studiów. Inne jego dzieła to między innymi: „Historia poety”, „Wieczorne pieśni”, „Przemijanie”, „Pamięć”, „Dom i świat”. Był skrajnym pacyfistą i przeciwnikiem wszelkich form przemocy. W 1901 r. założył eksperymentalną szkołę „Przystań Pokoju”, w której stosował indyjskie i europejskie metody wychowawcze. Zajmował się problematyką wychowania widzianą poprzez kategorie prawdy i piękna, nie wychowania rozumianego jako system oświatowy. W 1950 r. jego pieśń „Jana Gana Mana” została oficjalnym hymnem państwowym Indii. Pieśń „Amar Shonar Bangla” została hymnem Bangladeszu. (zm. 7 sierpnia 1941 r. w Kalkucie)

Władysław Reymont (właśc. Stanisław Władysław Rejment),  ur. 7 maja 1867 r. w Kobielach Wielkich w woj. łódzkim – polski pisarz, prozaik i nowelista, laureat Nagrody Nobla w dziedzinie literatury w 1924 r. za powieść „Chłopi”. Urodził się w zdeklasowanej rodzinie szlacheckiej – jego ociec był wiejskim organistą. Początkowo rodzice pragnęli, aby syn poszedł w zawodowe ślady ojca, ale ostatecznie został wysłany do Warszawy, by terminować na mistrza krawieckiego. Młody Reymont pasjonował się literaturą i nie chciał zostać rzemieślnikiem. Opuścił dom i przyłączył się do objazdowej trupy teatralnej. W latach 1888–1893 dzięki protekcji ojca znalazł zatrudnienie jako niskiej rangi funkcjonariusz Kolei Warszawsko-Wiedeńskiej, pracując m.in. w Rogowie i Lipcach. W tym czasie zaczął pisać powieści, dramaty, opowiadania i wiersze. W 1892 r.  opublikował swoją pierwszą nowelę „Wigilia Bożego Narodzenia”.  Borykając się z problemami finansowymi wyjechał do Warszawy.  Jego reportaż „Pielgrzymka do Jasnej Góry” opublikowany w „Tygodniku Ilustrowanym” w 1994 r. otworzył przed nim drogę do kariery. W 1896 r. została wydana powieść „Komediantka”, w której wykorzystał swoje doświadczenia z pracy aktorskiej. Rok później dopisał do niej ciąg dalszy – powieść „Fermenty”. W 1899 r. Reymont wydał „Ziemię obiecaną” (przedstawił w niej panoramę robotniczej Łodzi w okresie rewolucji przemysłowej i dzikiego kapitalizmu), która przyniosła mu dużą popularność. W 1900 r. uległ wypadkowi kolejowemu i dzięki nieprawdziwej informacji o stanie zdrowia uzyskał wysokie odszkodowanie, co pomogło mu zdobyć niezależność finansową. W 1902 r. ożenił się z Aurelią Szabłowską z domu Schatzschnejder, po wcześniejszym unieważnienia jej poprzedniego małżeństwa. w latach 1902-1909 wydał cztery tomy swojego największego dzieła, powieści „Chłopi”. Za pierwowzór do powieści posłużyły mu  Lipce -wieś w Łowickiem, niedaleko których pracował jako dróżnik. Reymont tworzył również nowele, które wydał w kilkunastu tomach. Pisał również reportaże, z których sporą popularnością cieszył się utwór „Z ziemi chełmskiej”, opublikowany pierwotnie w 1909 r. w „Tygodniku Ilustrowanym”. Jego powieści stanowiły doskonały materiał filmowy, na podstawie „Ziemi obiecanej” powstały dwie ekranizacje – (1927) w reżyserii Aleksandra Hertza i w 1974 r. w reżyserii Andrzeja Wajdy oraz serial telewizyjny . Podobnie dwukrotnie sfilmowano „Chłopów”: w 1922 r. i w 1972 r. w reżyserii Jana Rybkowskiego. Powstał także serial telewizyjny. Trzecią powieścią, która doczekała się adaptacji filmowej była „Komediantka”. W 1924 r. Władysław Reymont wyróżniony został literacką Nagrodą Nobla za wybitny epos narodowy, powieść „Chłopi”. Z powodu ciężkiej choroby laureat nie mógł przybyć na uroczystość. (zm. 5 grudnia 1925 r. w Warszawie)

Archibald MacLeish, ur. 7 maja 1892 r. w Glencoe, stan Illinois – amerykański poeta i dramaturg. Pisał poematy, dramaty radiowe i sceniczne oraz wspomnienia. Trzykrotnie był laureatem Nagrody Pulitzera : w dziedzinie poezji (za tomiki „Conquistador” (1933) i „Collected Poems 1917–1952”) i w dziedzinie dramatu (za sztukę „J.B.”,  1959). (zm. 20 kwietnia 1982 r. w Bostonie)

Ruth Prawer Jhabvala, ur. 7 maja 1927 r.  w Kolonii – brytyjsko-amerykańska pisarka i scenarzystka filmowa pochodzenia żydowskiego. Urodziła się w Niemczech w rodzinie polsko-niemieckich Żydów. Przed II wojna światową wyjechała do Wielkiej Brytanii. W 1948 r. otrzymała obywatelstwo brytyjskie. W 1951 r. wraz z mężem zamieszkała w Indiach. W 1975 r. jej powieść „W upale i kurzu” zdobyła Nagrodę Bookera. W 1986 zdobyła swego pierwszego Oscara, za scenariusz „Pokoju z widokiem”, napisany w oparciu o powieść E.M. Forstera. W 1992 r. zdobyła Oscara za scenariusz filmu „Powrót do Howards End” – również na kanwie powieści Forstera. (zm. 3 kwietnia 2013 r. w Nowym Jorku)

Angela Carter (właśc. Angela Olive Stalker), ur. 7 maja 1940 r. w Eastbourne –  angielska pisarka i publicystka. Obok utworów prozatorskich jest autorką dramatów, książek dla dzieci a także scenariuszy dwóch filmów opartych na jej prozie: „Towarzystwa wilków” w reżyserii  Neila Jordana (1984) oraz „Magicznego sklepu z zabawkami”(1987). Jest kojarzona z ruchem feministycznym. Uznaje się ją za przedstawicielkę realizmu magicznego w literaturze europejskiej. W swych utworach posługiwała się bogatym językiem i poetycką stylizacją, wykorzystywała tez motywy z europejskich baśni i legend. (zm. 16 lutego 1992 r. w Londynie)

Peter Carey, ur. 7 maja 1943 r.  w Bacchus Marsh w stanie Wiktoria – australijski pisarz, dwukrotny laureat Nagrody Bookera. Na jego twórczość oprócz powieści składają się również opowiadania i książki dla dzieci. Najważniejsze jego utwory to: „Święty spokój”, „Oskar i Lucynda” i „Jack Maggs”, za które został uhonorowany Nagrodą im. Miles Franklin.

8 maja

Stanisław Trembecki (herbu Prus, inna forma nazwiska: Trębecki), ur. 8 maja 1739 r. w Jastrzębnikach k. Pińczowa – poeta, historyk, wolnomyśliciel. Kształcił się w Krakowie, potem przez kilka lat przebywał we Francji. Od 1769 dworzanin króla Stanisława Augusta Poniatowskiego, jego sekretarz i szambelan oraz nadworny poeta. Do końca wierny królowi. Swoje wiersze publikował na łamach „Zabaw przyjemnych i pożytecznych” . Pisał ody, panegiryki oraz bajki. Jest autorem poematu „Sofiówka”, który stał się jego poetyckim testamentem. Zawarł w nim refleksje na temat sensu historii i życia jednostki.  (zm. 12 grudnia 1812 r. roku w Tulczynie na Ukrainie)

Thomas Pynchon, ur. 8 maja 1937 r.  w Glen Cove w stanie Nowy Jork – amerykański pisarz, czołowy twórca postmodernistyczny. Studiował fizykę i sztuki piękne, pracował jako inżynier w zakładach Boeinga, a pisarstwa uczył go sam Vladimir Nabokow. Od 1963 roku, czyli od czasu wydania swojej pierwszej powieści „V” będącej swoistym wstępem do późniejszej „Tęczy grawitacji”, nie pojawia się publicznie. Inne jego książki: „49 idzie pod młotek”, „Wada ukryta”, „W sieci”.

Peter Benchley, ur. 8 maja 1940 r. w Nowym Jorku –  amerykański pisarz i scenarzysta. Znany z bestsellerowej powieści „Szczęki” (1974 r.), na podstawie której powstał film o tym samym tytule wyreżyserowany przez Stevena Spielberga. (zm. 11 lutego 2006 r. w Princeton)

9 maja

Pitigrilli (właśc. Dino Segre), ur. 9 maja 1893 r. w Turynie – włoski pisarz, autor skandalizujących książek, uważany za pornografa (w myśl obowiązujących w dwudziestoleciu międzywojennym kryteriów). Po dojściu Mussoliniego do władzy wyemigrował z kraju, miedzy innymi do Francji i Argentyny. Po II wojnie światowej wrócił jako człowiek nawrócony na katolicyzm i głęboko wierzący. W 1951 wszystkie jego utwory zostały wycofane z polskich bibliotek oraz objęte cenzurą.  Pisał nowele np. zbiór „Luksusowe zwierzątka” i powieści np. „Kokaina”, „Sadzawka Siloe” czy „Taniec szympansów”. (zm. 8 maja 1975 r. w Turynie)

Richard Adams, ur. 9 maja 1920 r. w Newbury – brytyjski pisarz, autor powieści fantastycznych dla dzieci i młodzieży. W 1972 r. opublikował swoją pierwszą powieść – „Wodnikowe Wzgórze”  – spisane historie, które opowiadał swoim córkom. Ich bohaterami jest gruoa królików, które po opuszczeniu swojej królikarni przeżywają szereg przygód i perypetii. Książka stała się bardzo popularna, została przetłumaczona na 18 języków i wydana w 11 milionach egzemplarzy.  W 1974 r. Adams przeszedł na emeryturę i całkowicie poświęcił się pisarstwu. Wkrótce pojawiła się jego nowa powieść „Szardik”, której bohaterem jest wielki niedźwiedź. (zm. 24 grudnia 2016 r. w Oksfordzie)

Bułat Okudżawa (Bułat Szałwowicz Okudżawa), ur. 9 maja 1924 r. w Moskwie – rosyjski bard, poeta, prozaik, kompozytor ballad, pieśni lirycznych i satyrycznych, dramaturg. Był wychowywany przez babkę, bo wcześnie stracił ojca, a matka skazana została na karę łagru.  W czasie II wojny światowej walczył na froncie. Po wojnie rozpoczął studia na Wydziale Filologicznym uniwersytetu w Tbilisi. W tym czasie zadebiutował na łamach gazety „Leninowski sztandar”. Po studiach pracował jako nauczyciel w wiejskiej szkole. W 1956 r. wrócił do Moskwy, gdzie zaczął śpiewać swoje wiersze, akompaniując sobie na gitarze. Jego twórczość drukowana była tylko w drugim obiegu. Nie mogąc mówić wprost o bieżących sprawach, pisał powieści historyczne, których romantyczni bohaterowi walczyli z tyranią – w ten sposób w przenośni mówił o sytuacji politycznej w ZSRR.  W poezji Okudżawy dominuje klimat zadumy, smutku, refleksji nad ludzkim losem. Poruszanymi tematami są wojna i dramat jednostki zmagającej się z życiem. Był blisko związany z Agnieszką Osiecką. W 1994 roku otrzymał rosyjską Nagrodę Bookera. (zm. 12 czerwca 1997 r. w Paryżu)

Halina Poświatowska, ur. 9 maja 1945 r. w Częstochowie – polska poetka.  Pod koniec wyzwalania Częstochowy jako noworodek była ukrywana przez rodziców w zimnej i wilgotnej piwnicy. Warunki te wpłynęły na nieodwracalne zmiany w jej zdrowiu – przyczyniły się do powstania poważnej wady serca.  Z tego powodu większość swojego życia spędziła w szpitalach i sanatoriach. Tam też poznała swojego przyszłego męża, Adolfa Ryszarda Poświatowskiego – także chorego na serce.  W 1954 r. wzięła z nim ślub, jednak po 2 latach, w wieku 21 lat została wdową. W 1958 r. przeszła operację serca w Stanach Zjednoczonych. W USA została przez kolejne lata, gdzie kształciła się w amerykańskich uczelniach, mimo początkowego braku znajomości jęz. angielskiego.  Po pewnym czasie zrezygnowała z możliwości studiów doktoranckich i wróciła do Polski, a przez ostanie lata swojego życia była związana z Krakowem. Jako poetka Poświatowska zadebiutowała w 1956 roku na łamach „Gazety Częstochowskiej”. Jej literackimi mentorami była Wisława Szymborska i Tadeusz Gierymski. W 1957 r. wydała pierwszy zbiór poezji „Hymn bałwochwalczy”, a w następnie kolejne tomy: „Dzień dzisiejszy” (1963), „Oda do rąk” (1966) i „Jeszcze jedno wspomnienie” (1968, pośmiertnie). W swych utworach poruszała temat miłości i śmierci, które się ze sobą przeplatały. Pisała też o swej kobiecości, o innych kobietach, np. kobietach – bohaterkach. Po jej śmierci odnaleziono wiele niepublikowanych liryków oraz inne utwory, np. bajkę dla dzieci. (zm. 11 października 1967 r. w Warszawie)

10 maja

Claude Joseph Rouget de Lisle, ur. 10 maja 1760 r.  w Lons-le-Saunier – kapitan i inżynier wojskowy, rojalista; autor pieśni, poeta i pisarz, autor „Marsylianki”. 25 kwietnia 1792 r. na prośbę mera Strasburga, napisał wojenną pieśń „Chant de guerre pour l’armée du Rhin” („Pieśń dla Armii Renu”), która była śpiewana przez bataliony Marsylii podczas marszu na Paryż w lipcu 1792 r. W 1872 r. została ogłoszona hymnem narodowym Francji, znany jako „Marsylianka”. (zm. 26 czerwca 1836 r. w Choisy-le-Roi)

Papusza (właśc. Bronisława Wajs, z domu Zielińska), ur. 10 maja 1910 w Lublinie lub 17 sierpnia 1908  r. w Sitańcu) – polska poetka cygańska pisząca w języku romskim. Pochodziła z grupy etnicznej Polska Roma (polscy Romowie nizinni). Urodziła się i wychowała w taborze , który wędrował po Wołyniu, Podolu i Wileńszczyźnie. Jej składała się głównie z muzykantów, harfistów. Jeździli po miastach i wsiach, grali w karczmach, na jarmarkach i weselach. Była jedną z niewielu kobiet romskich, które samodzielnie nauczyły się pisać i czytać. Nigdy nie chodziła do szkoły. W wieku 16 lat została wydana za mąż za starszego o 24 lata harfiarza Dionizego Wajsa. W czasie II wojny światowej ukrywała się przed Niemcami w lasach Zachodniej Ukrainy. W 1950 r. zamieszkała w Żaganiu, w latach 1954-1981 w Gorzowie Wielkopolskim, a od 1981 r. na stałe osiadła w Inowrocławiu. Poezją zainteresowała się w 1949 r. , gdy do jej taboru dołączył pisarz Jerzy Ficowski – zafascynowany kulturą romską.  Jako pierwszy dostrzegł on wartość literacką pieśni tworzonych i wykonywanych przez Papuszę. Namówił ją do ich spisywania. Stał się tłumaczem jej twórczości – swe tłumaczenia przesłał Julianowi Tuwimowi, który przyczynił się do ich publikacji.  Zadebiutowała  w 1951 r. wierszem przetłumaczonym z języka romskiego w ”Nowej Kulturze”.  W 1956 r. opublikowała pierwszy tomik poezji „Pieśni Papuszy”. Inne zbiory jej poezji to „Pieśni mówione”, „Lesie, ojcze mój” i „Papusza, czyli wielka tajemnica. Wybór tekstów”. W swojej poezji opiewała losy swego narodu, wyrażała jego przyzwyczajenia, tęsknoty. W środowisku romskim spotykała się z niechęcią, ze względu na odstępstwo od tradycyjnej roli kobiety i z powodu zdrady plemiennych tajemnic (opisanych przez Ficowskiego w książce „Cyganie polscy”). Odrzucenie i szykany przyczyniły się do powstania choroby psychicznej.  Na podstawie jej biografii powstało kilka filmów, w tym w 2013 r. „Papusza” w reżyserii Krzysztofa Krauze. (zm. 8 lutego 1987 r. w Inowrocławiu)

11 maja

Jan Parandowski, ur. 11 maja 1895 r.  we Lwowie – polski pisarz, eseista i tłumacz literatury, znawca i popularyzator kultury i literatury antycznej, autor „Mitologii”.  Zadebiutował  w 193 r. jako uczeń szkicem literacko-filozoficznym „Rousseau”. W tym samym roku rozpoczął studia na Uniwersytecie we Lwowie – filozofia, filologia klasyczna, archeologia, historia sztuki i literatury. Studia przerwała I wojna światowa. Po wojnie w 1920 r. uzyskał tytuł magistra filologii klasycznej i archeologii. W latach 1922-1924 był kierownikiem literackim w wydawnictwie Alfreda Altenberga. Współpracował  też z czasopismami: „Gazetą Poranną”, „Tygodnikiem Ilustrowanym”, „Wiadomościami Literackimi” i tygodnikiem „Tęcza”. W latach 1924-1926 podróżował do Grecji, Francji i Włoch. W 1929 r. przeniósł się do Warszawy, gdzie między innymi redagował „Pamiętnik Warszawski”. W 1930 r. został członkiem polskiego PEN Clubu, w latach 1933-1978 był jego prezesem. Wielką popularność przyniosła mu wielokrotnie wznawiana „Mitologia. Wierzenia i podania Greków i Rzymian” (1924)., która odgrywała znacząca rolę w popularyzacji podstaw kultury antycznej w Polsce.  Książka jest napisana prostym i pięknym językiem i nie zawiera kontrowersji obyczajowych, co sprawiło, że była często wykorzystywana w szkolnictwie. W 1936 roku spory rozgłos wywołała jego powieść „Niebo w płomieniach”. Za książkę „Dysk olimpijski” otrzymał brązowy medal w Olimpijskim Konkursie Sztuki i Literatury w czasie Letnich Igrzysk Olimpijskich w Berlinie w 1936, a w 1937 także Złoty Wawrzyn Akademicki Polskiej Akademii Literatury za wybitną twórczość literacką. Podczas II wojny światowej Jan Parandowski udzielał się w konspiracyjnym ruchu kulturalnym. Część jego niewydanych rękopisów spłonęła w czasie powstania warszawskiego. Po wojnie kierował katedrą kultury antycznej i literatury porównawczej na KUL. (zm. 26 września 1978 r. w Warszawie)

Maria Kann, ur. 11 maja 1906 r. w Łochwicy na Ukrainie – polska pisarka, autorka książek dla dzieci, działaczka harcerska i niepodległościowa. Debiutowała jako publicystka w 1932 r. na łamach prasy harcerskiej. W 1934 r. wydała opowieść „Leśne czary”.  W czasie II wojny światowej była działaczką podziemia kulturalnego oraz redaktorką konspiracyjnego czasopisma „Wzlot”, a także członkiem Rady Pomocy Żydom „Żegota”. Inne jej utwory to: „Góra Czterech Wiatrów”, „Na oczach świata”, „Koniec i początek świata”, „Córka czterech wiatrów”, „Dujawica”, „Baśń o zaklętym kaczorze” i wiele innych. (zm. 30 grudnia 1995 r. w Warszawie)

Lucyna Krzemieniecka (właśc. Wiera Zeidenberg), ur. 11 maja 1907 r. w Warszawie – polska pisarka, autorka utworów dla dzieci, poetka. Urodziła się w rodzinie żydowskiej. Studiowała polonistykę i romanistykę na Uniwersytecie Warszawskim. Debiutowała  w 1926 r. wierszem pt. „Szczęście” na łamach pisma „Głos Prawdy”. Związana była z  radykalną grupą literacką „Kwadryga”. W latach trzydziestych wydała między innymi tomiki: „Idzie Nowy Roczek” (1930), „Łap-cap” (1930), „Cztery bajdy ciotki Adelajdy” (1932), „Cudowne okulary” (1932), „Z przygód Krasnala Hałabały” (1936), „O Jasiu Kapeluszniku” (1938), „Historia cała o niebieskich migdałach” (sztuka kukiełkowa, 1935). Okupację niemiecką spędziła w Warszawie, a powstanie warszawskie w okolicach stolicy. Po wojnie współpracowała ze „Świerszczykiem”, „Płomykiem”, „Płomyczkiem”, Teatrem „Baj” i Polskim Radiem.  Wielki wpływ na nią wywarła Janina Porazińska pomagając jej w kształtowaniu stylu pisarskiego oraz umożliwiając początkującej autorce druk utworów w pismach dziecięcych. Jej poezja oparta była na motywach piosenek, bajek, legend, przysłów i fantastyki pochodzenia ludowego. W czasach PRL pisała wiersze dla najmłodszych gloryfikujące Józefa Stalina. Pośmiertnie została odznaczona Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski. (zm. 22 września 1955 r. w Warszawie)

Camilo José Cela, ur. 11 maja 1916 r. w Iria Flavia – pisarz i arystokrata hiszpański, członek tzw. Pokolenia 1950. Twórca stylu literackiego zwanego tremendyzmem (nawiązywał do tradycji hiszpańskiej makabreski XVI i XVII wieku). Prozaik, ale pisał tez wiersze i reportaże.  Laureat Nagrody Nobla w dziedzinie literatury za rok 1989. Najważniejsze jego dzieła to: „Rodzina Pascala Duarte”, „Nowe przypadki Łazika z Tormesu”, „Podróż po Alkarii”, „Pierwsza podróż andaluzyjska”, „Ul”.( zm. 17 stycznia 2002 r. w Madrycie)

William P. Young, ur. 11 maja 1955 r. w Grande Prairie w prowincji Alberta, w zachodniej części Kanady- kanadyjski pisarz. Większą część pierwszej dekady swojego życia spędził w Papui Zachodniej, gdzie jego rodzice byli misjonarzami. Jego rodzina często zmieniała miejsca zamieszkania i jako dziecko uczęszczał do różnych szkół. Na studia teologiczne zarobił, pracując jako DJ, pracownik hotelu, ratownik wodny czy wędrowny aktor. Ukończył studia w Warner Pacific College w Portland i początkowo pragnął zostać duchownym. Zmienił jednak plany po założeniu własnej rodziny. Swoją debiutancką książkę, zatytułowaną „Chata”, napisał za namową żony i z myślą o swoich dzieciach. Miał jednak problemy ze znalezieniem wydawcy i postanowił ją opublikować samodzielnie. Książka stała się bestsellerem , sprzedała się w nakładzie przekraczającym 25 milionów egzemplarzy. W 2017 r. została zekranizowana. W 2012 i 2015 roku wydał kolejne dwie powieści, „Rozdroża” i „Ewę”.

12 maja

Edward Lear, ur. 12 maja 1812 r.w Highgate – angielski poeta i rysownik, autor limeryków. Nie miał formalnego wykształcenia, ale wcześnie zaczął rysować i z rysunku utrzymywał się od piętnastego roku życia. Pisał wiersze i wspomnienia z licznych podróży, prowadził szeroką korespondencję, a nawet komponował. Do historii przeszedł jako twórca poezji nonsensownej, w szczególności limeryków. Spośród ponad 20 książek autora, najbardziej znaną jest „Księga nonsensu”, zbiór 112 limeryków z własnymi ilustracjami. Inne jego dzieła, które ukazały się w Polsce to: „Jak miło jest znać Pana Leara”, „Dong, co ma świecący nos” i „Czterdzieści cztery opowiastki”. W uznaniu osiągnięć Leara jako ilustratora książek o ptakach, jego nazwisko nosi papuga – ara błękitna (Anodorhynchus leari). (zm. 29 stycznia 1888 r. w San Remo)

Leslie Charteris (właściwie Leslie Charles Bowyer-Yin), ur. 12 maja 1907 r. w Singapurze – brytyjski pisarz znany z serii powieści kryminalnych z postacią Simona Templara zwanym „Święty”. Pierwsza książka o „Świętym” ukazała się w roku 1928. Do roku 1983 w Wielkiej Brytanii i USA ukazało się pięćdziesiąt tomów jego przygód (ostatnie z nich pisane przez innych autorów i firmowane przez Charterisa). Simon Templar stał się też bohaterem kilkunastu filmów oraz serialu telewizyjnego z Rogerem Moore’em w roli głównej. (zm. 15 kwietnia 1993 r. w Windsor)

Farley McGill Mowat, ur. 12 maja 1921 r. w Belleville, Ontario – kanadyjski pisarz, działacz na rzecz ochrony przyrody. Znany z książek opartych na wspomnieniach z dzieciństwa, służby wojskowej i prac opisujących przyrodę północnej Kanady. Jego książki zostały przetłumaczone na 52 języki i sprzedały się w ponad 14 milionach egzemplarzy. Na ich podstawie nakręcono też filmy. Przykładowe tytuły jego dzieł to: „Zagubieni w tundrze kanadyjskiej”, „Ginące plemię”, „Nie taki straszny wilk” i „Wyprawy wikingów”. ( zm. 6 maja 2014 r. w Port Hope, Ontario)

13 maja

Alphonse Daudet, ur. 13 maja 1840 r. w Nimes  – francuski pisarz, poeta, publicysta. Uznany za jednego z czołowych pisarzy francuskich. Urodził się w Prowansji, której był gorącym propagatorem i poświęcił jej wiele swych utworów. Autor „Listów z mojego młyna”, „Tartarin z Taraskonu”, „Tartarin w Alpach”, „Port Taraskon” oraz sztuki „Arlezjanka”. (zm.  16 grudnia 1897 r. w Paryżu)

Daphne du Maurier, ur. 13 maja 1907 r. w Londynie – angielska pisarka, autorka powieści i opowiadań. Pierwsza jej książka pt. „Dobry duch”  została wydana w 1931 r. Najsłynniejszą powieścią była „Rebeka”, wydana w 1938 r. Została kilkakrotnie sfilmowana. Film pod tym samym tytułem w reżyserii Alfreda Hitchcocka , z 1940 r. zdobył Oskara.  Na podstawie „Rebeki” powstał również spektakl  teatralny i musical. Zekranizowano również inne utwory pisarki: „Ptaki” (słynny film grozy Hitchcocka pod tym samym tytułem) i „Nie”. W 1969 r. została Damą Komandorem Orderu Imperium Brytyjskiego. (zm. 19 kwietnia 1989 r. w Par w Kornwalii)

Roger Zelazny, ur. 13 maja 1937 r. w Euclid w Ohio – amerykański pisarz science fiction i fantasy. Używał również pseudonimu Harrison Denmark. Jego ojciec był emigrantem z Polski. Uważa się go za przodownika tzw. „Nowej Fali SF”. Jego pierwsze opowiadania „Jego wielki wyścig” i „Jeźdźcy” zostały wydane w 1962 r., dorobek pisarski to 150 opowiadań i 50 książek. Wielokrotnie nominowany do nagród Hugo i Nebula oraz nagradzany:  6 razy był laureatem Nagrody Hugo oraz trzykrotnie Nagrody Nebula. (zm. 14 czerwca 1995 r. w Santa Fe)

Kōji Suzuki, ur. 13 maja 1957 r. w Hamamatsu – japoński pisarz, autor horrorów, twórca między innymi popularnej powieści „Ring”. Inne jego książki to kontynuacja „Ringu” – „Spirala” oraz „Pętla”. Na podstawie jego utworów nakręcano wiele filmów i seriali telewizyjnych.

Romuald Pawlak, ur. 13 maja 1967 r. w Sosnowcu – polski pisarz, autor książek fantastycznych, obyczajowych oraz dla dzieci. Debiutował w 1987 roku w tygodniku „Na Przełaj”. Publikował też w magazynie „Fenix”, „Nowa Fantastyka”, „Magia i Miecz”, „Młody Technik” oraz w „Gazecie Wyborczej”. W roku 2003 ukazała się jego pierwsza powieść „Inne okręty”. W kolejnych latach wydał książkę „Rycerz bezkonny”, trylogię z elementami humorystycznymi , na którą składają się: „Czarem i smokiem”, „Wojna balonowa” i „Smocze gniazdo oraz dwa zbiory opowiadań „Wilcza krew, smoczy ogień” i „Bo to jest wojna, rzeź i rąbanka”. W roku 2007 ukazała się także jego pierwsza książka dla dzieci „Miłek z Czarnego Lasu”, która w 2008 r. została uznana za Najlepszą Książkę dla Dzieci przez Polską Sekcję IBBY. Inne jego książki dla młodych czytelników to „Czapka Holmesa”, „Przeskoczyć przez ogień”, „Lena w chmurach” i „Dziura w sercu”.

14 maja

Jerzy Sosnowski, ur. 14 maja 1962 r. w Warszawie – polski pisarz, publicysta, felietonista, dziennikarz telewizyjny i radiowy, historyk literatury, specjalizujący się w literaturze okresu Młodej Polski. Publikował w „Gazecie Wyborczej” i w miesięczniku „Więź”. W latach 90-tych był szefem publicystyki kulturalnej TVP1. Od 2000 r. współpracował też z Polskim Radiem. Pisze powieści i opowiadania, jest autorem między innymi powieści: „Apokryf Agłai”, „Prąd zatokowy”, „Instalacja Idziego”, „Tak to ten” oraz zbiorów opowiadań „Wielościan” i „Linia nocna”. Laureat wielu nagród literackich, w tym Nagroda Fundacji im. Kościelskich (za „Wielościan”), Nagroda im. księdza Józefa Tischnera oraz Złoty Grot (nagroda Stowarzyszenia Sztuka Edukacja Promocja).

Eoin Colfer, ur. 14 maja 1965 r. w Wexford – irlandzki pisarz, autor serii powieści fantastycznych o Artemisie Fowlu – nastoletnim geniuszu, trudniącym się działalnością przestępczą.  Seria napisana jest w tonie humorystycznym, przeplatając motywy poważne z parodią i czarnym humorem. Jego książki czytane są zarówno przez dzieci, młodzież jak i dorosłych. Cykl o Artemisie Fowlu porównywana jest często do serii o Harrym Potterze.

15 maja

Zofia Urbanowska, ur. 15 maja 1849 r. w Kowalewku pod Koninem – polska publicystka i pisarka. W wieku 21 lat  zaczęła pracować zarobkowo, w latach 1870-73 jako dziennikarka w „Gazecie Polskiej” oraz korektorka w drukarni. W 1874 przeniosła się do Warszawy, gdzie rozpoczęła pracę jako nauczycielka na pensji Jadwigi Sikorskiej. Mieszkała w tym samym domu, co pisarka – Jadwiga Łuszczewska, ps. Deotyma, z którą zawarła znajomość.  W tym samym roku miał jej debiut literacki – napisała nowelę „Znakomitości”, wydaną pod pseudonimem „J”.  W 1883 r. opublikowała pierwszą powieść pt. „Cudzoziemiec”, która jednak nie zyskała uznania krytyków. W 1884 r. wydała fantastyczną powieść dla dzieci „Gucio zaczarowany”. Książka została oceniona pozytywnie, zarówno przez krytyków jak i czytelników.  W 1886 r. pisarka rozpoczęła współpracę z „Przeglądem Pedagogicznym” i „Wieczorami Rodzinnymi”, na łamach których publikowała felietony o przyrodzie i o potrzebie rozwoju twórczości dla dzieci. W „Wieczorach Rodzinnych” opublikowała kolejną powieść dla dzieci „Atlanta, czyli przygody młodego chłopca na wyspie bezludnej”.  Popularność odniosły także inne jej utwory : powieść obyczajowa „Księżniczka” i opisująca tatrzańską przyrodę i folklor „Róża bez kolców”. Została odznaczona Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski oraz Złotym Wawrzynem Akademickim Polskiej Akademii Literatury. (zm. 1 stycznia 1939 r. w Koninie)

Frank Baum, ur. 15 maja 1856 r. w Chittenango, stan Nowy Jork – amerykański pisarz, autor jednej z najpopularniejszych książek dla dzieci, „Czarnoksiężnika z Krainy Oz”. Od dzieciństwa fascynował się drukarstwem. Jego ojciec kupił mu tanią maszynę drukarską, więc razem ze swoim młodszym bratem, Harrym Clay Baumem stworzyli „The Rose Lawn Home Journal”. Czasopismo wydawała ich babcia. Do siedemnastego roku życia Baum zdołał założyć drugie amatorskie czasopismo, „The Stamp Collector”. W wieku młodzieńczym zainteresował się teatrem i sztuką. Został oszukany przez lokalna grupę teatralną, która obiecywała mu role i porzucił teatr. Jako 20-latek zajął się przez pewien czas hodowlą drobiu i wydawał handlowe czasopismo poświęcone tej branży. Wrócił jednak do teatru. Grał w przedstawieniach pod pseudonimem Louis F. Baum. W 1880 r. został zarządcą teatrów ojca. Napisał i zagrał we własnej sztuce „The Maid of Arran”, która odniosła sukces. Po slubie z Maud Gage przeniósł się do Południowej Dakoty., gdzie pracował w lokalnej gazecie. W 1891 r. przeniósł się do Chicago, gdzie pracował jako reporter oraz oddawał się pisarstwu. W 1900 r. napisał „Czarnoksiężnika z Krainy Oz”, a później 13 innych powieści opartych na miejscach i ludziach z Krainy Oz. Na kanwie książki powstało wiele filmów, fabularnych, seriali i animowanych, w różnych konwencjach, w tym musical z 1978 r. z Dianą Ross i Michaelem Jacksonem w rolach głównych. (zm. 6 maja 1919 r. w Hollywood)

Michaił Bułhakow, ur. 15 maja 1891 r.  w Kijowie – rosyjski pisarz i dramaturg. Twórca „ Mistrza i Małgorzaty”, jednego z najważniejszych dzieł XX w.  Urodził się w inteligenckiej rodzinie. W 1913 r. w czasie studiów ożenił się z Tatiana Łappą. Po ukończeniu medycyny na uniwersytecie w Kijowie w 1916 r. został zmobilizowany do wojska. W miejscowości Nikolskoje wraz z żona prowadził szpital . We wrześniu 1917 r. został przeniesiony do Wiaźmy, gdzie powstał jego pierwszy tekst literacki – autobiograficzne opowiadanie „Morfina”. Po powrocie do Kijowa otworzył praktykę lekarską jako wenerolog. W 1919 r. pracował nad „Zapiskami młodego lekarza”, które w latach 1925-27 ukazywały się na łamach prasy. W 1921 r. wraz z żoną przyjechał do Moskwy, gdzie pracował między innymi jako reporter, kronikarz, urzędnik oświatowy. Pisywał też felietony do różnych gazet. W 1922 r. zmarła jego matka, której pamięci poświęcił powieść „Biała gwardia”. Na jej bazie napisał dramat „Dni Turbinów”., który był wystawiany w Moskiewskim Teatrze Artystycznym.  Pisarz posiadał talent aktorski – zagrał w spektaklu „Klub Pickwicka” zastępując chorego aktora. W 1934 rozwiódł się z żoną i poślubił Lubow Jewgieniewną Biełoziorską, a w 1931 r. zawarł trzecie małżeństwo z Heleną Siergiejewną Szyłowską, która była pierwowzorem Małgorzaty z „Mistrza i Małgorzaty”.  Pierwsza wersja tej powieści powstała w 1928 r. i nosiła tytuł „Konsultant z kopytem”. Wersję tą jednak pisarz zniszczył i zaczął pisać od nowa.  Fabułę stanowią losy tytułowych bohaterów, mieszkających w Moskwie lat 30. XX w. W narrację została wpleciona  powieść historyczna o Poncjuszu Piłacie w wielowątkowym powiązaniu z wizytą Szatana w ateistycznym Związku Radzieckim. W maju 1938 r. ukończył szóstą wersję „Mistrza i Małgorzaty”, do której, zmagając się z ciężką chorobą nerek,  podyktował poprawki w 1940 r. Powieść została wydana w wersji ocenzurowanej w latach 1966-67, a w pełnej dopiero w 1973 r. Na jej podstawie powstało wiele adaptacji filmowych i teatralnych. W 2011 r. miał premierę film produkcji rosyjskiej (powstały w 1994 r.), który był w tamtych czasach najdroższą produkcją postradziecką. Inne utwory Bułhakowa to między innymi opowiadania: „Czerwona korona”, „Diaboliada”, „Psie serce” oraz sztuki: „Iwan Wasilijewicz”, „Mieszkanie Zojki”, „Adam i Ewa”. (zm. 10 marca 1940 r. w Moskwie)

Jan Baranowicz, ur. 15 maja 1906 r.  w Borzęcinie k. Brzeska Krakowskiego – poeta, prozaik, autor fraszek, humoresek, satyr, książek dla dzieci i młodzieży a także audycji radiowych. Już jako dziecko tworzył rymowanki liczące po kilkaset nawet wierszy. Jako działacz „Wici” dla potrzeb sceny młodzieżowej pisał doraźnie wystawiane sztuki. W 1923 r. zadebiutował jako poeta na łamach prasy, a w 1938 r. wydał tom poezji „Pieśń o jaworowym krzaku”. Po II wojnie światowej współpracował z katowicką redakcją Polskiego Radia. Od 1961 r. pełnił funkcję kierownika literackiego „Teatru Nowego” w Zabrzu. Był poetą, autorem fraszek, humoresek, satyr, powieści i wielu opowiadań, a także tłumaczem – wydał w sumie ponad 50 pozycji. Jego twórczość jest mocno osadzona w problematyce wsi i folklorze Śląska. Pojawiają się w nich wątki baśniowe, miłość do przyrody oraz elementy autobiograficzne, zwłaszcza dotyczące lat młodzieńczych autora. Najważniejsze jego dzieła to opowiadania „Zielone ścieżki”, powieści dla dorosłych „Lata we mgle” i „Trudna miłość” oraz książki dla dzieci: „Mój przyjaciel Lompi”, „Święta z Kępy”, za które otrzymał Nagrodę Rady Ministrów. (zm. 20 czerwca 1983 r. w Katowicach)

Max Frisch, urodzony 15 maja 1911 r. w Zurychu – szwajcarski pisarz, dramaturg i architekt. Na początku kariery pracował w redakcji „Neue Zürcher Zeitung”. W 1940 roku ukończył studia architektoniczne i dwa lata później otworzył własne studio projektowe. W roku 1951 wyjechał na stypendium Rockefellera do USA, a w roku 1955 poświęcił się wyłącznie pisarstwu. W swojej twórczości atakował faszyzm i inne przejawy totalitaryzmu. Poruszał problematykę związanej z indywidualnością, tożsamością, odpowiedzialnością, moralnością i polityką. Wielokrotnie nagradzany, m.in. Nagrodą im. Georga Büchnera (1958), Międzynarodową Nagrodą Neustadt (1986) i Nagrodą im. Heinricha Heinego (1989). W Polsce znany z często wystawianych sztuk teatralnych: „Biedermann i podpalacze” i „Andorra” oraz powieści: „Stiller”, „Homo Faber”, „Powiedzmy Gantenbein” i „Montauk”. (zm.  4 kwietnia 1991 r. w Zurychu)

16 maja

Leopold Tyrmand, ur. 16 maja 1920 r. w Warszawie – polski pisarz i publicysta, popularyzator jazzu w Polsce.  Urodził się w zasymilowanej żydowskiej rodzinie. W wieku osiemnastu lat wyjechał do Francji, aby studiować architekturę w Academie des Beaux-Arts.  W Paryżu po raz pierwszy zetknął się z jazzem. Wybuch II wojny uniemożliwił mu kontynuowanie studiów. Ojciec zginął w obozie koncentracyjnym, a matka uciekła do Izraela. Przedostał się do Wilna, w którym współpracował z komunistyczną gazetą wydawaną po polsku – „Prawda Komsomolska”. Nawiązał tez konspiracyjną współprace z Armią Krajową. Został aresztowany przez NKWD, jednak uniknął więzienia. Wyjechał do Niemiec , skąd chciał przedostać się do Szwecji. Trafił jednak do obozu koncentracyjnego w Grini koło Oslo. Po wojnie przez rok w Dani i Norwegii pracował dla Międzynarodowego Czerwonego Krzyża oraz był korespondentem  rządowej agencji prasowej Polpress.  W 1946 r. wrócił do warszawy, gdzie jako dziennikarz współpracował z „Przekrojem”, „Tygodniku Powszechnym” i „Rzeczpospolitą”. Pisał głównie recenzje sportowe i muzyczne.  W 1947 r. ukazał się jego pierwszy zbiór opowiadań wojennych „Hotel Ansgar”. Dzięki zawodowi dziennikarza otrzymał szansę na przeprowadzenie wywiadu z Pablem Picasso i Julianem Huxleyem. W Polsce był uznawany za czołowego przedstawiciela bikiniarzy. Demonstrował to swoim strojem i zachowaniem, co było szczególnie nie do zaakceptowania dla władz komunistycznych. Zwłaszcza charakterystyczne czerwone skarpetki. Bikiniarze byli uważani przez władze komunistyczne za chuliganów. W 1950 r. stracił pracę w „Przekroju” za krytykę radzieckich sędziów bokserskich, którym zarzucał stronniczość. Dzieki przyjacielowi – Stefanowi Kisielewskiemu znalazł zatrudnienie w „Tygodniku Powszechnym”, ale po odmowie wydrukowania nekrologu Stalina w 1953 r.  pismo zamknięto, a Tyrmandowi zakazano publikacji swoich utworów. Swoją złość i frustrację z tego powodu przelał na strony książki „Dziennik 1954”, w której wyraził krytykę komunizmu i socjalizmu. Prace nad książką przerwało mu zlecenie na napisanie powieści kryminalnej dla wydawnictwa „Czytelnik”. Tak powstała jego najsłynniejsza powieść „Zły” , której akcja dzieje się w powojennej Warszawie. Książka odniosła sukces i szybko została bestsellerem. W 1955 r. ożenił się z Małgorzatą Rubel-Żurowską, a w 1958 r. poślubił Polska projektantkę mody Barbarę Hoff. W 1956 r. opuścił Polskę – najpierw odwiedził matkę w Izraelu, a następnie udał się do USA. Tam związał się ze środowiskiem konserwatystów i rozpoczął pracę w Rockford Institute. W 1971 r. ponownie wziął ślub z Mary Ellen Fox, z którą miał dwójkę dzieci – bliźniąt.  Inne jego książki to: „ Filip”, „Siedem dalekich rejsów” i „Życie towarzyskie i uczuciowe”, a także zbiory esejów i publicystyki: „U brzegów jazzu” i „Tu w Ameryce, czyli dobre rady dla Polaków”. (zm. 19 marca 1985 r. w Fort Myers na Florydzie)

Tadeusz Kubiak, ur. 16 maja 1924 r. w Warszawie – polski poeta, satyryk, autor utworów dla dzieci i słuchowisk radiowych. Był absolwentem Gimnazjum im. Joachima Chreptowicza w Ostrowcu Świętokrzyskim. Debiutował w 1943 na łamach konspiracyjnego pisma „Jutro Poezji”. W czasie wojny należał do AK.  Publikował w czasopismach „Pokolenia” i „Po Prostu”. Autor wielu słuchowisk nadawanych na antenie Polskiego Radia. Napisał także wiele książek dla dzieci i młodzieży. Wiele z nich publikował w pismach dla dzieci. Twórca słów do ponad 40 piosenek (głównie żołnierskich i rozrywkowych).  Autor między innymi:  „Gdy miasto śpi”, „Kolorowy spacer”, „Majowa piosenka”, „Ptasie ulice”, „Tęczowa parasolka”. (zm. 3 czerwca 1979 r. w Topoli pod Belgradem w Jugosławii)

17 maja

Lucjan Rydel, ur. 17 maja 1870 r. w Krakowie – poeta i dramatopisarz okresu Młodej Polski.  Studiował prawo na Uniwersytecie Jagiellońskim, ale po uzyskaniu doktoratu zajął się twórczością literacką.  W 1895 r. przeniósł się do Warszawy, gdzie publikował felietony i artykuły z historii sztuki oraz krytyki literackie na łamach prasy. W 1896 r. uzyskał stypendium i wyjechał do Paryża, gdzie uczęszczał na wykłady w Collège de France, Sorbonie i École des Beaux-Arts.  Po powrocie z Francji zamieszkał w Krakowie. W 1900 r. poślubił Jadwigę Mikołajczykównę. Wydarzenie to stało się tematem „Wesela” Stanisława Wyspiańskiego. Po ślubie mieszkał w podkrakowskich wsiach: Tonie i Bronowice Wielkie. Prowadził tam działalność kulturalną:  zakładał czytelnie, prowadził wykłady, organizował przedstawienia ludowe. Do jego najbardziej znanych utworów należą: „Zaczarowane koło”, „Betlejem polskie” – widowisko jasełkowe, „Zygmunt August” – trylogia dramatyczna, opowiadanie „Ferenike i Pejsidoros” oraz zbiór poezji „Poezje”. (zm. 8 kwietnia 1918 r. w Bronowicach Małych)

Juliusz German, ur. 17 maja 1880 r. w Jarosławiu – polski powieściopisarz, autor  dramatów oraz książek dla dzieci, tłumacz. Był autorem dramatów i poczytnych na początku XX wieku nowel i opowiadań.  Napisał dramaty: „Lilith”, „Mściciel” i „Cherubin z piekła”, powieści: „Gwiaździsta noc”, „Jedna dziewczyna”, „Wyprawa do raju” i zbiory nowel, np. „Historie o pajacach”. Przykłady utworów dla dzieci to: „O kocie królewiczu”, „O Pawełku, który się dziwił”, „O Janku, co walczył we Lwowie”. (zm. 21 marca 1953 r. w Katowicach)

Ludvík Souček, ur. 17 maja 1926 r. w Pradze – czeski pisarz science fiction, lekarz i popularyzator nauki. Znawca twórczości Juliusza Verne’a, interesował się także fotografią i teorią Ericha von Dänikena.  Debiutował jako twórca literatury fantastycznonaukowej i popularnonaukowej dla dzieci i młodzieży. Najbardziej znana jest jego trylogia science fiction „Tajemnica ślepych ptaków”, „Znak jeźdźca” i „Jezioro Słoneczne”.  Jego utwory były tłumaczone na wiele języków europejskich. (zm. 26 grudnia 1978 r. w Pradze)

Paul Wilson, ur. 17 maja 1946 r. w Jersey City – pisarz amerykański, autor powieści i krótkich opowiadań utrzymanych w klimacie science fiction i horroru. Laureat wielu nagród literackich. W 1983 r. jego powieść „Twierdza” została zekranizowana przez Paramount Pictures. Scenarzystą i reżyserem był Michael Mann.

Peter Høeg, ur. 17 maja 1957 r. w Kopenhadze – duński pisarz, autor powieści „Smilla w labiryntach śniegu”, która przyniosła mu popularność. Została przetłumaczona na kilkanaście języków oraz zekranizowana w 1997 r. – film „Biały labirynt”. Laureat licznych nagród, w tym w 1993 r. duńskiej nagrody „Złote Laury”.

18 maja

Jan Paweł II (właśc. Karol Wojtyła), ur. 18 maja 1920 r. w Wadowicach – papież, święty Kościoła Katolickiego, poeta i poliglota, a także aktor, dramaturg i pedagog. Filozof historii, fenomenolog, mistyk i przedstawiciel personalizmu chrześcijańskiego. Był jednym z najbardziej wpływowych przywódców XX wieku. Podczas nauki w gimnazjum  zainteresował się teatrem – występował w przedstawieniach Kółka Teatralnego. W 1938 r. rozpoczął studia polonistyczne na Wydziale Filozoficznym Uniwersytetu Jagiellońskiego. W czasie studiów uczęszczał na spotkania grupy literackiej, a także tworzył poezję. W 1940 z powodu wojny przerwał studia i zaczął pracować jako pracownik fizyczny w zakładach chemicznych Solvay, w tym przez rok w kamieniołomach w Zakrzówku.  W tym czasie zaangażował się politycznie, między innymi związał się z Federacją Organizacji Narodowo-Katolickich „Unia”, a następnie Stronnictwem Pracy. W 1941 r. wraz z przyjaciółmi założył „Teatr Słowa”, nazwany później „Teatrem Rapsodycznym”. Wczesne sztuki teatralne Wojtyły to „Hiob i „Jeremiasz” – powstałe w 1940 r.  W latach 1944 -1950 napisał sztukę zainspirowaną postacią Brata Alberta Chmielowskiego pt. „Brat naszego Boga”. W 1942 r. postanowił studiować teologię i wstąpił  do tajnego Metropolitalnego Seminarium Duchownego w Krakowie.  W 1939 r. napisał pierwszy zbiór wierszy „Renesansowy psałterz” nawiązujący do Jana Kochanowskiego (wydany w 1999 r.), a w 1946 r. poemat „Pieśń o Bogu ukrytym”. Uprawiał lirykę refleksyjną, precyzyjną i powściągliwą stylistycznie, często wizyjną.1 listopada 1946 w Kaplicy w Pałacu Arcybiskupów Krakowskich kardynał Adam Stefan Sapieha wyświęcił Karola Wojtyłę na księdza. W 1951, po śmierci kardynała Adama Sapiehy, Karol Wojtyła został skierowany na urlop w celu ukończenia pracy habilitacyjnej. W tym czasie poświęcał się tez pracy publicystycznej, pisał między innymi eseje filozoficzne. Często publikował w krakowskich periodykach katolickich: miesięczniku „Znak” i „Tygodniku Powszechnym”. 4 lipca 1958 Karol Wojtyła został mianowany biskupem tytularnym Ombrii, a także biskupem pomocniczym Krakowa. W 1962 został krajowym duszpasterzem środowisk twórczych i inteligencji. W 1964 r. został mianowany arcybiskupem metropolitą krakowskim. Pod pseudonimem Andrzej Jawień  wydał dramaty: „Przed sklepem jubilera”- najbardziej znana sztuka Karola Wojtyły i „Promieniowanie ojcostwa” oraz  poematy. W 1969 r. wydał filozoficzną monografię z zakresu antropologii „Osoba i czyn”, a w 1972 – publikację książkową o II soborze watykańskim. Działalność artystyczna (wcześniej aktorstwo, później twórczość literacka) zakończyła się z chwilą jego wyboru na papieża – 16 października 1978 r.. Wyjątkiem jest jednak wydany 6 marca 2003 r. poemat „Tryptyk rzymski”, który sygnował już jako Jan Paweł II. (zm. 2 kwietnia 2005 r. w Watykanie)

Barbara Wachowicz, ur. 18 maja 1937 r. w Warszawie – polska pisarka, autorka biografii wielkich Polaków, fotografik, scenarzystka, publicystka. Autorka opowieści o życiu, twórczości, miłościach i tajemnicach wielkich Polaków: Mickiewicza, Słowackiego, Sienkiewicza, Żeromskiego, Kościuszki. Twórczyni scenariuszy filmowych i telewizyjnych, audycji radiowych, wystaw, widowisk scenicznych np. „Wigilie polskie” ( 1988). Została wyróżniona licznymi odznaczeniami, nagrodami i wyróżnieniami między innymi w 2012 r. otrzymała Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski, w 2016 r. Srebrny Medal „Zasłużony Kulturze Gloria Artis” , Medal „Pro Memoria” za wybitne zasługi w utrwalaniu pamięci o Bohaterach walki o niepodległość Polski. Jest także laureatką Orderu Uśmiechu.

19 maja

Jacek Piekara, ur. 19 maja 1965 r. w Krakowie – polski pisarz fantasy, dziennikarz i redaktor czasopism o grach komputerowych. Debiutował w  1983 r. opowiadaniem „Wszystkie twarze szatana” na łamach miesięcznika „Fantastyka”. Jego pierwszą powieścią był „Labirynt” (1987). Znany głównie z cyklu opowiadań o czarodzieju Arivaldzie z Wybrzeża oraz opowiadań o Mordimerze Madderdinie – inkwizytorze.

Jodi Picoult, ur. 19 maja 1966 r. w Nesconset, Long Island, stan Nowy Jork – amerykańska pisarka, autorka bestsellerów. Od dzieciństwa marzyła, by zostać  pisarką. Pierwszą powieść napisała w wieku 5 lat! Jest autorką kilkunastu powieści oraz współautorką komiksu „Wonder Woman”. W 2003 r. za całokształt twórczości została laureatką nagrody New England Book. Jej trzy książki „Dziewiętnaście minut”, „Przemiana”  i „Tam gdzie ty” , znalazły się na pierwszym miejscu listy bestsellerów „New York Times’a”. Łączny nakład książek Picoult na świecie w roku 2010 przekroczył 14 milionów egzemplarzy. Kilka z jej książek zostało zekranizowanych.

20 maja

Honoriusz Balzak (Honoré de Balzac), ur. 20 maja 1799 r. w Tours – powieściopisarz francuski, obok Dickensa i Tołstoja jeden z najważniejszych twórców współczesnej powieści europejskiej, autor monumentalnego cyklu powieściowego „Komedia ludzka”. Po urodzeniu był z niechęcią traktowany przez matkę. Do czwartego roku życia wychowywał się pod opieką mamki, a później w wieku 6 lat trafił do szkoły z internatem, gdzie przebywał do 14 r. ż. Swoje nieszczęśliwe dzieciństwo opisał później w autobiograficznej powieści „Ludwik Lambert”. W wieku 18 lat opuścił dom rodzinny i zaczął utrzymywać się z twórczości literackiej. W tym czasie napisał swoją pierwszą tragedię „Cromwell”. W 1829 r. osiągnął pierwszy sukces literacki, wydając pierwszą pod własnym nazwiskiem powieść „Szuanie”.  Jeszcze większy sukces odniosła kolejna książka „Fizjologia małżeństwa”, która zapoczątkowała cykl „Komedia ludzka”. Cykl ten jest  realistycznym obrazem społeczeństwa francuskiego od czasów Wielkiej Rewolucji Francuskiej po rządy Ludwika Filipa. Składają się na niego ponad 130 utwory, w których autor zaprezentował ponad  2 tys. postaci. Pięć miesięcy przed śmiercią poślubił Ewelinę Hańską – polską szlachciankę. Zmarł w wieku zaledwie 51 lat. Podczas ceremonii pogrzebowej przemawiał Victor Hugo. (zm. 18 sierpnia 1850 r. w Paryżu)

Sigrid Undset, ur. 20 maja 1882 r. w Kalundborg – norweska powieściopisarka katolicka, laureatka Nagrody Nobla w dziedzinie literatury w 1928 r. Przeszła na katolicyzm po zetknięciu się z katolicką literaturą angielską. W latach trzydziestych wielokrotnie zabierała głos, wypowiadając się przeciwko rasizmowi i nazizmowi. Gdy wojska niemieckie wkroczyły w 1940 do Norwegii, w dramatycznych okolicznościach opuściła kraj i wyjechała do USA.  Jedną z ważniejszych jej powieści jest „Krzak gorejący” (1930). Pisała też eseje.  (zm. 10 czerwca 1949 r. w Lillehammer)

Joseph Murphy, ur. 20 maja 1898 r.  Ballydehob – irlandzki pisarz, filozof, nauczyciel, prekursor i krzewiciel myślenia pozytywnego. Jego najważniejszym i najbardziej znanym dziełem jest „Potęga podświadomości”. (zm. 16 grudnia 1981 r. w Kalifornii)

Gustaw Herling-Grudziński, ur. 20 maja 1919 r. w Kielcach – polski pisarz, eseista, krytyk literacki, dziennikarz, żołnierz, więzień obozów koncentracyjnych Gułagu. Urodził się w spolonizowanej rodzinie żydowskiej.  Przez 2 lata studiował filologie na Uniwersytecie Warszawskim. W tym czasie publikował w czasopismach „Ateneum”, „Pion” i „Nowy Wyraz”. Po wybuchu II wojny światowej wyjechał do Lwowa, gdzie poznał pisarkę Marię Dąbrowską. Próbując przedostać się na Litwę w 1940 r. został aresztowany przez NKWD. Ostał skazany na 5-letni pobyt w obozach. Trafił do łagru w Jercewie, gdzie spędził 2 lata. Wstrząsający opis rzeczywistości obozowej zawarł później w książce „Inny świat”. Po zakończeniu wojny wyemigrował do Włoch, a później do Londynu. Na emigracji publikował w polonijnych czasopismach i uczestniczył w życiu kulturalnym. W 1990 został laureatem literackiej Nagrody Polskiego PEN Clubu im. J. Parandowskiego. W 1998 r.  został odznaczony Orderem Orła Białego. (zm. 4 lipca 2000 r. w Neapolu)

Hanna Krall, ur. 20 maja 1935 r. w Warszawie – polska pisarka i dziennikarka.  Urodziła się w żydowskiej rodzinie urzędników. Dzieciństwo spędziła w Lublinie. W czasie II wojny światowej była ukrywana przez Polaków – udało jej się przeżyć Holokaust.  Po wojnie pracowała w redakcji „Życia Warszawy” oraz „Polityki”. W latach 1966 -69 była korespondentem w ZSRR.  Swoje reportaże z tego czasu wydała w tomie „Na wschód od Arbatu”. Światową sławę przyniósł jej oryginalny w formie wywiad z Markiem Edelmanem „Zdążyć przed Panem Bogiem” (1977). Inne zbiory jej reportaży to między innymi: „Trudności ze wstawaniem” (1990), „Taniec na cudzym weselu” (1994), „Dowody na istnienie”(1996), „Tam już nie ma żadnej rzeki”(1998), „To ty jesteś Daniel” (2001). Jest także autorką powieści: „Okna” i „Sublokatorka”. Jej teksty były podstawą scenariuszy filmów „Krótki dzień pracy” Krzysztofa Kieślowskiego i „Daleko od okna” Jana Jakuba Kolskiego. Od 1989 r. jest członkiem Stowarzyszenia Pisarzy Polskich.  Jest laureatką wielu nagród literackich , w tym Nagrody Literackiej im. J. Tuwima (2014), Nagrody Literackiej im. W. Reymonta (2009), Nagrody Literackiej m. st. Warszawy (2017). Wielokrotnie była nominowana do Nagrody Nike. W 2014 r. została odznaczona złotym medalem „Zasłużony Kulturze Gloria Artis”.

21 maja

Alexander Pope, ur. 21 maja 1688 r. w Londynie – czołowy poeta angielskiego Oświecenia. Uważa się go również za największego poetę swojego pokolenia, pierwszego mistrza angielskiej satyry oraz najwybitniejszego twórcę poematu heroikomicznego. Jako aforysta jest drugim obok Williama Szekspira najczęściej cytowanym brytyjskim pisarzem. Zadebiutował w 1709 r. poematem bukolicznym (sielanką) „Pastorals”. Deklarował publicznie, że napisał go w wieku 13 lat, ale wiadomym było, że ostateczne poprawki tekstu dokonał w późniejszym wieku, co sprawiło, że dziś nazwisko Pope’a kojarzy się z hipokryzją, nieszczerością. W 1714 r. ukazał się jego najgłośniejszy utwór „ Pukiel porwany” – poemat heroikomiczny opisujący, najprawdopodobniej autentyczny, skandal towarzyski: lord John Caryll zakochany w urodzie lady Arabelii Fermor, usiłuje gwałtem zdobyć pukiel jej włosów. Do dziś utwór ten uważany jest za najwybitniejszy przykład poematu heroikomicznego w literaturze. Pisał też poematy religijne, filozoficzne i miłosne. Jego dzieła odegrały ważną rolę w twórczości takich poetów jak George Gordon Byron czy Adam Mickiewicz. (zm. 30 maja 1744 r. w Twickenham koło Londynu)

Harold Robbins (właśc. Harold Rubin), ur. 21 maja 1916 r. w Nowym Jorku – amerykański pisarz, syn rosyjsko-polskich imigrantów. Na początku II wojny światowej przeniósł się do Hollywood, gdzie pracował dla Universal Pictures, najpierw jako urzędnik, potem scenarzysta. W wieku 20 lat został milionerem.   W 1948 r. zadebiutował jako pisarz. Napisał ponad 20 książek, które zostały przetłumaczone na 32 języków. Jego książki sprzedano w ponad 750 milionów egzemplarzy. Wiele z nich sfilmowano. Najsłynniejsze jego powieści to: „Handlarze snów” (sfilmowana w 1981 r.), „Kamień dla Danny Fishera” (sfilmowana w 1958 jako „Król Kreol” z Elvisem Presleyem w roli głównej), „Gdzie podziała się miłość” (sfilmowana w 1964 r.), „Kobieta samotna” (sfilmowana w 1983 r.).  (zm. 14 października 1997 r. w Palm Springs w Kalifornii)

Janet Dailey, ur. 21 maja 1944 r. w Storm Lake, stan Iowa – amerykańska autorka powieści romantycznych. Zalicza się do najbardziej popularnych współczesnych pisarzy amerykańskich.Tworzyła głównie romanse, powieści historyczne i gotyckie. Jej książki zostały przetłumaczone na 19 języków i sprzedane w ponad 300 milionach egzemplarzy. Wybrane publikacje autorki: „Będziesz moją kobietą”, „Alaska”, „Błękit Santiago”, „Dumni i wolni”, „Cienie przeszłości”. (zm. 14 grudnia 2013 r. w Branson)

22 maja

Arthur Conan Doyle, ur. 22 maja 1859 r.  w Edynburgu – szkocki pisarz, lekarz, wolnomularz, spirytysta, czołowy przedstawiciel nurtu powieści detektywistycznych, w których głównym bohaterem jest Sherlock Holmes.  Jego ojciec był alkoholikiem i narkomanem, matka – pracowała jako praczka.  Studiował medycynę w Edynburgu i do 1890 roku prowadził praktykę lekarską. Później zajął się wyłącznie pisarstwem. Oprócz utworów kryminalnych pisał również powieści historyczne, fantastyczno-naukowe, sensacyjne i książki niebeletrystyczne. Oprócz pisarstwa, zajmował się również spirytyzmem oraz badaniem historii starożytnych Greków. Zasłynął jako twórca postaci Sherlocka Holmesa – detektywa, który w swych pracach wykorzystywał metodę dedukcji i indukcji. Pierwowzorem Sherlocka Holmesa był dr. Joseph Bell królewski lekarz z Edynburga, którego w młodości był studentem. W postaci książkowego doktora Watsona wielu czytelników upatruje alter-ego autora. Do jego najważniejszych dzieł należą powieści: „Pies Baskerville’ów”, „Studium w szkarłacie”, „Znak czterech”, „Dolina trwogi”, zbiory opowiadań o Sherlocku Holmesie np. „Przygody Sherlocka Holmesa”, „Wspomnienia Sherlocka Holmesa” oraz książki o przygodach naukowca George’a Challengera, z których najsłynniejszą i kilkukrotnie zekranizowaną jest „Zaginiony świat”. (zm. 7 lipca 1930 r. w Crowborough)

Peter Matthiessen, ur. 22 maja 1927 r.  w Nowym Jorku – amerykański przyrodnik i pisarz, autor powieści i literatury faktu, współzałożyciel jednego z najważniejszych anglojęzycznych czasopism literackich, „The Paris Review” i trzykrotny laureat nagrody National Book Award.  Pierwsze opowiadanie opublikował jako student uniwersytetu Yale, w 1927 roku. W latach pięćdziesiątych wyjechał do Francji, gdzie z innym Amerykaninem, Georgem Plimptonen, założył czasopismo „The Paris Review”. W tym samym czasie pracował dla CIA. Po powrocie do Stanów zaczął pisać historie o zwierzętach, zagrożeniach dla środowiska naturalnego i o wpływie człowieka na przyrodę. W 1973 roku pogrążony w żałobie po śmierci żony wziął udział w wyprawie w Himalaje. Wyprawa ta była inspiracją do napisania najsłynniejszej jego książki, zawierającej wątki autobiograficzne „Śnieżna pantera”, która dwukrotnie zdobyła National Book Award. Był też zagorzałym obrońcą praw rdzennych Amerykanów – poświęcił im kilka książek i reportaży. Jego powieść „Zabawa w Boga” opowiadająca o amerykańskim misjonarzu przybywającym do Indian Amazonii, została zekranizowana w Hollywood w 1991 r. Napisał 11 powieści i 21 książek z gatunku non-fiction. (zm. 5 kwietnia 2014 r. w Sagaponack)

23 maja

Giuseppe Parini, ur. 23 maja 1729 r. w Bosisio – włoski poeta, jeden z najwybitniejszych twórców epoki Oświecenia. W 1754 r. przyjął święcenia kapłańskie- w celu spełnienia warunków testamentu swojej ciotki. W swej twórczości popierał hasła postępu i sprawiedliwości społecznej, potępiał naśladownictwo obcych wzorców kulturowych. Swą poezje wzorował na Horacym, Owidiuszu i Petrarce. Do najsłynniejszych utworów Pariniego zalicza się „Ody” wydane w 1795 r. których tematyką jest przyroda, życie na wsi, wzory wychowawcze, zagadnienia naukowe oraz poezja. Za arcydzieło uchodzi jego pisany jedenastozgłoskowcem poemat satyryczno-dydaktyczny „Dzień”, w którym krytyce poddał dekadencję lombardzkiej arystokracji przed rewolucją francuską. Jego utwory cieszyły się dużym powodzeniem. (zm. 15 sierpnia 1799 r. w Mediolanie)

Thomas Hood, ur. 23 maja 1799 r. w  Londynie – angielski poeta liryczny i humorysta. Autor aforyzmów, wierszy lirycznych, satyr i poematów o tematyce socjalnej. Do najbardziej znanych utworów poety zalicza się „Most westchnień” opowiadający o kobiecie popełniającej samobójstwo skacząc z mostu do Tamizy. (zm. 3 maja 1845 r. w Londynie)

Maria Konopnicka (z domu Wasiłowska), ur. 23 maja 1842 r. w Suwałkach – polska poetka i nowelistka okresu realizmu, krytyk literacki, pisarka dla dzieci, publicystka i tłumaczka.  W wieku 7 lat jej rodzina przeniosła się do Kalisza. W 1854 roku  zmarła matka pisarki i ojciec samotnie wychowywał dzieci. Był on znawcą i miłośnikiem literatury , a w domu panowała poważna, patriotyczna i pełna surowych nauk moralnych atmosfera. Czytał dzieciom utwory Słowackiego, Krasińskiego i zakazanego przez cara- Mickiewicza. W latach 1855–1856 uczyła się z siostrą na pensji u sióstr Sakramentek w Warszawie, gdzie poznała Elizę Pawłowską (późniejszą Orzeszkową), z którą przyjaźniła się do końca życia. W 1862 r. poślubiła starszego o 12 lat Jarosława Konopnickiego. W czasie dziesięciu lat małżeństwa Maria urodziła ośmioro dzieci, z których dwoje zmarło po urodzeniu. Małżeństwo nie układało się najlepiej: pisarka nie mogła pogodzić się z ograniczeniami, jakie narzucał jej mąż, nie podobała jej się zależność finansowa i rola gospodyni domowej; mąż natomiast nie akceptował literackich zainteresowań żony i jej kariery pisarskiej. W 1876 roku rozstała się z mężem, a następnie przeniosła się do Warszawy. Utrzymywała nadal kontakty z mężem, który zbankrutował, a następnie zmarł w 1902 r. Konopnicka podjęła pracę zarobkową w celu utrzymania rodziny – udzielała korepetycji i zajmowała się tłumaczeniami utworów literackich z niemieckiego, francuskiego, rosyjskiego, a także włoskiego i angielskiego. W 1878 roku zmarł ojciec pisarki; w tym czasie mocno zaangażowała się w działalność społeczną i konspiracyjną. W 1889 roku poznała malarkę Marię Dulębiankę, z którą pozostawała w głębokiej przyjaźni, a według niektórych badaczy przez 20 lat artystki były w partnerkami życiowymi. Maria Konopnicka debiutowała (pod pseudonimem Marko) w 1870 r. w dzienniku „Kaliszanin” wierszem „Zimowy poranek”. Kolejne utwory poetyckie opublikowała na łamach „Tygodnika Ilustrowanego”. Pierwszy tomik „Poezji” wydała w 1881 r., następne ukazały się w latach 1883^, 1887 i 1896. Jej twórczość poetycka przepełniona była patriotyzmem i szczerym liryzmem i szybko zyskała zwolenników. W latach 1884–1886 redagowała pismo dla kobiet „Świt”, współpracowała także z tygodnikiem dla kobiet „Bluszcz”. Od początku lat osiemdziesiątych pisała również nowele – inspirowała się twórczością Prusa i Orzeszkowej. W 1893 r. wydała nowelę „Dym”. Inne jej nowele to „Miłosierdzie gminy”, „Nasza szkapa”, „Mendel Gdański”. W 1908 w miesięczniku „Przodownica” Konopnicka opublikowała „Rotę”, wiersz, który stanowił punkt kulminacyjny publicystycznej kampanii poetki przeciwko polityce germanizacyjnej w zaborze pruskim. Utwory Konopnickiej zawierają protest przeciwko niesprawiedliwości społecznej oraz ustrojowi niosącemu ucisk i krzywdę. Nacechowane są patriotyzmem, liryzmem i sentymentalizmem. Uczestniczyła w międzynarodowym proteście przeciwko prześladowaniu dzieci polskich we Wrześni (1901- 1902). Brała udział w walce o prawa kobiet. W roku 1881 r. opublikowała „Z przeszłości. Fragmenty dramatyczne”, w których ukazała prześladowanych przez Kościół wielkich uczonych. Z powodu swojej twórczości atakowana przez kler oraz środowiska konserwatywne i narodowo – katolickie. Od 1884 r. publikowała utwory poetyckie dla dzieci. Ich cechą charakterystyczną było to, że pozbawione były natrętnego dydaktyzmu i wzbudzały wrażliwość estetyczną młodego czytelnika. Łączyła w nich autentyzm z fantastyką oraz powagę z humorem. Najsłynniejsze utwory dla dzieci to „O Janku Wędrowniczku” (1893), „O krasnoludkach i sierotce Marysi” (1896) czy „Na jagody” (1903). (zm. 8 października 1910 r. we Lwowie)

Pär Lagerkvist, ur. 23 maja 1891 r. w Växjö – prozaik, poeta, dramaturg, eseista i krytyk szwedzki. Laureat Nagrody Nobla w dziedzinie literatury w 1951 r. Członek Akademii Szwedzkiej. Wychowywał się w surowej religijnej atmosferze, co później wpłynęło na jego twórczość.  W 1913 przeniósł się do Paryża, gdzie zapoznał się ze współczesnymi prądami modernistycznymi. Czas I wojny światowej spędził w Danii. Okrucieństwo wojny ukazał w tomie wierszy „Trwoga” (1916 r.), który był dużym sukcesem literackim. W 1925 r. wydał  utwór „Gość w rzeczywistości”, w którym  przedstawił kryzys religijny i światopoglądowy młodego człowieka. Opierał się na własnych doświadczeniach życiowych. W 1933 r. opublikował „Kata”- utwór potępiający faszyzm i ustroje dyktatorskie.  Utworem tym osiągnął pozycję jednego z najważniejszych literatów szwedzkich. W 1940 r. został  członkiem Akademii Szwedzkiej, a w 1941 r. otrzymał doktorat honoris causa w Göteborgu.  W 1951 r. otrzymał Nagrodę Nobla za „artystyczną świeżość i prawdziwą niezależność myśli, przy pomocy których usiłował w swojej poezji znaleźć odpowiedzi na odwieczne stojące przed ludzkością pytania”. (zm. 11 lipca 1974 r. w Lidingö)

24 maja

Helena Mniszkówna, ur. 24 maja 1878 r.  w majątku Kurczyce na Wołyniu – polska powieściopisarka. Była autorką romansów z życia wyższych sfer. Urodziła się w rodzinie ziemiańskiej, w należącym do ojca majątku Kurczyce na Wołyniu. W wiejskich majątkach spędziła większość życia. Otrzymała gruntowne wykształcenie domowe – znała 4 języki obce. W wieku 19 lat wyszła za mąż za Władysława Chyżyńskiego i zamieszkała z nim w Platerowie na Litwie. W 1903 roku, po śmierci męża, przyjechała wraz z dwiema córkami do majątku rodziców, do Sabni koło Sokołowa Podlaskiego. W 1910 roku pisarka wyszła za mąż za Antoniego Rawicz Radomyskiego i wyjechała do Rogal pod Łukowem gdzie urodziła córki-bliźniaczki. Lubiła wiejską atmosferę. Dużo czytała i pisała. Jej pasją były podróże. Udzielała się społecznie np. organizując ochronki i szkoły dla dziewcząt. Zadebiutowała w 1909 r. powieścią  „Trędowata”  (pierwszy polski melodramat)i zaraz podbiła rynek czytelniczy. „Trędowata” uzyskała zaskakującą ilość wydań: do 1938 roku aż szesnaście oraz kilka czeskich i jedno litewskie. Była bestsellerem dwudziestolecia międzywojennego. Doczekała się do roku 1939 aż dwóch wersji filmowych.  Inne jej książki to między innymi: „Ordynat Michorowski” – kontynuacja „Trędowatej”, „Panicz”, „Książęta boru”, „Gehenna”, „Magnesy serc”. (zm. 18 marca 1943 r. w Sabniach)

Michaił Szołochow, 24 maja 1905 r. w Krużylinie n. Donem – rosyjski pisarz oraz działacz polityczny i kulturalny. Laureat Nagrody Nobla w dziedzinie literatury za rok 1965. Już jako 15-latek został żołnierzem Armii Czerwonej i walczył z przeciwnikami władzy radzieckiej. W wieku 17. lat zadebiutował jako pisarz opowiadaniem „Znamię”. W 1926 r. wydał swoją pierwsza książkę – zbiór opowiadań „Opowiadania znad Donu”. W 1925 r. rozpoczął pracę nad dziełem swego życia – „Cichym Donem”, czterotomową epopeją powieściową wydana w latach 1928 – 1940. Pisarz ukazał w niej losy kozackiego rodu w okresie wielkich przemian dziejowych (1912–22). Za powieść otrzymał Literacką Nagrodę Nobla. Na początku lat 30. Michaił Szołochow podjął pracę nad powieścią o kolektywizacji wsi „Zaorany ugór”.  Jest to jeden z najważniejszych utworów realizmu socjalistycznego. W czasie II wojny światowej pisarz publikował artykuły i reportaże z frontu. Tematyce wojennej poświęcił też opowiadanie „Nauka nienawiści” i nieukończoną powieść „Oni walczyli za ojczyznę”. Ostatnim ważnym utworem Szołochowa było opowiadanie „Los człowieka” (1957) opisująca przeżycia i męstwo radzieckiego jeńca wojennego w hitlerowskiej niewoli. (zm. 21 lutego 1984 r. w Stanicy Wieszeńskiej)

Josif Brodski, ur. 24 maja 1940 r. w Leningradzie – jeden z największych rosyjskich i amerykańskich poetów i eseistów XX wieku. Laureat Nagrody Nobla w dziedzinie literatury za rok 1987. Pochodził z zasymilowanej inteligenckiej rodziny żydowskiej. W ZSRR skazany na przymusowe roboty za tzw. społeczne pasożytnictwo na 5 lat przymusowych robót. Po powrocie z zesłania zdołał opublikować  kilka wierszy.  W 1972 pozbawiony obywatelstwa i wydalony ze Związku Radzieckiego. Zamieszkał w Nowym Jorku, gdzie wykładał na różnych uczelniach. W latach 1991-1992 piastował godność Poety Laureata Biblioteki Kongresu. Autor wielu tomów wierszy oraz dwóch zbiorów esejów pisanych po angielsku. W roku 1987 otrzymał literacką Nagrodę Nobla. W swej twórczości poetyckiej Brodski pozostawał pod wpływem poetów anglojęzycznych, między innymi:  J. Donne’a, W. Bla-ke’a, W. H. Audena, T. S. Eliota. W. B. Yeatsa. Poruszał głównie problematykę przemijania, bezradności człowieka wobec dwóch żywiołów: przestrzeni i czasu. Najważniejsze jego dzieła to utwory poetyckie: „Wiersze i poematy” (1965), „Postój na pustyni” (1970), „Koniec pięknej epoki. Wiersze 1964-1971” (1977), „Część mowy” (1977), „Nowe stance dla Augusty. Wiersze do M. B. 1962-1982” (1982), „Elegie rzymskie” (1982), „Urania” (1987), „Jesienny krzyk jastrzębia” (1990), „Pofałdowany teren: Podróże z komentarzami”(1995); dramat filozoficzno-satyryczny „Marmur” (1984), utwór autobiograficzny „Półtora pokoju” (1985), zbiory esejów: „Śpiew wahadła” (1984) i” O smutku i rozumie” (1995). (zm. 28 stycznia 1996 r. w Nowym Jorku)

Bob Dylan (właśc. Robert Allen Zimmerman), 24 maja 1941 r. w Duluth w stanie Minnesota – amerykański piosenkarz, kompozytor, autor tekstów, pisarz i poeta, laureat Nagrody Nobla w dziedzinie literatury w roku 2016. Wczesne jego utwory zawierające komentarze społeczne, polityczne, filozoficzne i odwołujące się do literatury ignorowały istniejące konwencje muzyki pop. Jego twórczość była nagradzana Grammy, Oscarem, Złotym Globem, Nagrodą Pulitzera oraz Nagrodą Nobla w dziedzinie literatury. W kwietniu 2006 r. w Polsce ukazała się pierwsza część autobiografii Dylana „Moje Kroniki”. Piosenki Dylana śpiewali niemal wszyscy ważniejsi twórcy muzyki rockowej, między innymi Phil Collins,  Jimi Hendrix, Nina Simone,  Robert Palmer, Guns N’ Roses,  Bruce Springsteen,  Jose Feliciano, The Rolling Stones,  Joe Cocker, Rod Stewart, Stevie Wonder, U2,  Red Hot Chili Peppers i wielu innych.

25 maja

Robert Ludlum, ur. 25 maja 1927 r. w Nowym Jorku – amerykański pisarz, aktor i producent; autor 27 powieści sensacyjnych, odtwórca ról w ok. 200 sztukach telewizyjnych, założyciel teatru „Playhouse-on-the-Mall”. Jako aktor zadebiutował w 1943 r. w sztuce „Junior Miss” mając zaledwie 16 lat. Po ukazaniu się w 1971 r. jego pierwszej książki „Dziedzictwo Scarlattich” Robert Ludlum rozpoczął regularnie pisać – średnio jedną książkę rocznie. Większość jego tytułów stała się bestsellerami. Pierwszym światowym bestsellerem wydanym w Polsce w 1990 roku była „Tożsamość Bourne’a”, pierwsza część „Trylogii Bourne’a”, na którą składają się też „Krucjata Bourne’a” i „Ultimatum Bourne’a”. W pierwszej ekranizacji „Tożsamości Bourne’a” zagrał Richard Chamberlain, a w filmie z roku 2002 Matt Damon, który wcielił się również w postać Jasona Bourne’a w najnowszej ekranizacji „Krucjaty Bourne’a”. Inne jego książki: „Transakcja Rhinemanna”, „Manuskrypt Chancellora”, „Pakt Holcrofta”, „Weekend z Ostermanem”, „Przesyłka z Salonik”, „Spisek Akwitanii” i wiele innych. Jego powieści zostały opublikowane w milionach egzemplarzy i przetłumaczone na 32 języki. (zm. 12 marca 2001 r. w Naples na Florydzie)

Michał Wroński, ur. 25 maja 1945 r. w Częstochowie – prozaik, poeta, publicysta, dramaturg. Autor kilkudziesięciu słuchowisk radiowych i widowisk telewizyjnych, kilku sztuk teatralnych (libretta) np.„Jaśnie pan”(1972) i „Ostatnia bezludna wyspa”,  kilkunastu bajek scenicznych i musicali (autor librett i piosenek) np.„Zaczarowana rakieta”, „Przygoda zegara”, „Najdziwniejsza przygoda krasnala”, „Echo dżungli” i „Sezam Ali Baby”. Pracował w Telewizji Katowice, w katowickiej „Estradzie” i w „Teatrze Lalek Banialuka” w Bielsku-Białej.

Agata Tuszyńska, ur. 25 maja 1957 r. w Warszawie – polska pisarka, poetka i reportażystka. Karierę literacką zaczynała w periodykach kulturalnych jako autorka tekstów o teatrze. Debiutowała w roku 1990 biografią findesieclowej aktorki warszawskiej, Marii Wisnowskiej. W tym samym roku wydała książkę „Rosjanie w Warszawie”, opisującą życie i kulturę zniewolonej stolicy w latach zaboru rosyjskiego. Polskim Żydom poświeciła też zbiór reportaży „Kilka portretów z Polską w tle”. W 1999 r. wydała książkę „Długie życie gorszycielki. Losy i świat Ireny Krzywickiej”, a w 2015 r. „Narzeczoną Schulza” – biografię Józefinie Szelińskiej. Książka ta nominowana do francuskiej nagrody Prix Medicis i Prix Femina 2015 a także do Nagrody Literackiej dla Autorki Gryfia 2016. Wydała też sześć zbiorów poezji, z których najnowszy „ Nadzieja 2” ukazał się w 2010 roku. W 2015 r. została uhonorowana srebrnym medalem „Zasłużony Kulturze Gloria Artis”.

26 maja

Edmond de Goncourt, ur. 26 maja 1822 r. w Nancy – francuski pisarz, krytyk literacki i wydawca. Pisał wspólnie z bratem Julesem. Działalność literacką bracia rozpoczęli publikując szczegółowe studia dotyczące kultury XVIII-wiecznej. W swojej twórczości byli prekursorami realizmu. Pierwszą powieść „Charles Demailly” ogłosili drukiem w 1860 r. W powieściach o tendencjach naturalistycznych wiernie przedstawiali realia życia i zjawiska patologii społecznych wraz z ich biologicznym uwarunkowaniem. Po śmierci brata Edmond wydał własne powieści, między innymi „Kurtyzana Eliza” (1877), „Bracia Zemgamno” (1879), a także studium o sztuce Japonii. Utworzył Académie Goncourt. Ufundował nagrodę Prix Goncourt  (Nagroda Goncourtów lub Nagroda Goncourta) przyznawaną przez tę akademię za „najwybitniejsze francuskojęzyczne dzieło literackie” napisane prozą (zwykle są to powieści). Nagrodę przyznaje się co roku w grudniu, od 1903 roku. (zm. 16 lipca 1896 r. w Champrosay)

Francis Vielé-Griffin, ur. 26 maja 1864 r. w Norfolk, stan Wirginia, USA – francuski poeta; przedstawiciel symbolizmu, mistrz wiersza białego.  Jako poeta debiutował w roku 1886. Zajął się też dziennikarstwem. Był w bliskich stosunkach pisarzami: Henrim de Régnierem, Stéphanem Mallarmé, przyjaźnił się z André Gidem, Émilem Verhaerenem, Francisem Jammes’em, Paulem Valéry. Bywalec paryskich salonów literackich, występował również w kabarecie. Jego poezja charakteryzuje się wyrafinowaną estetyką, miłością do natury oraz żywą i radosną percepcją otaczającego go świata. Zawiera wiele zapożyczeń z folkloru i odniesień do greckich, skandynawskich, germańskich i francuskich mitów, baśni, legend i opowieści. (zm. 12 listopada 1937 r. w Bergerac)

27 maja

Julia Ward Howe, ur. 27 maja 1819 r. w Nowym Jorku –  amerykańska abolicjonistka, działaczka społeczna, aktywistka polityczna i pisarka. Znana jest jako autorka „Hymnu Bojowego Republiki” oraz pomysłodawczyni Dnia Matki (Dzień Matek dla Pokoju). Córkami Julii Ward Howe były poetka Laura E. Richards i Maud Howe Elliott, które za napisaną wspólnie biografię matki otrzymały w 1917 roku Nagrodę Pulitzera. (zm. 17 października 1910 r. w Portsmouth)

Louis-Ferdinand Céline (właśc. Louis-Ferdinand Destouches), ur. 27 maja 1894 r. w Courbevoie na przedmieściach Paryża –  francuski prozaik; pisarz i eseista.  Jeden z najważniejszych, najbardziej wpływowych i zarazem najbardziej kontrowersyjnych pisarzy XX wieku, prekursor egzystencjalizmu w literaturze. Zaczął pisać od 1926 r. Początkowo pisał sztuki teatralne, ale nie zostały one nigdy wystawione. W 1932 r. zadebiutował głośną, opartą na wątkach autobiograficznych, powieścią „Podróż do kresu nocy”, która przyniosła mu sukces. Nowatorskie w niej było zastosowanie języka mówionego, potocznego, nie stroniącego od wulgaryzmów i obsceniczności. Książka stanowi przesycony pesymizmem bunt, wyraz egzystencjalnego niepokoju względem natury ludzkiej oraz społeczeństwa jak i krytykę wojny. Jego powieści rozgrywają się w kręgach ludzi ubogich i bezdomnych, studentów, urzędników, dozorców oraz jednostek spoza marginesu społecznego, wyrzuconych na bruk. Jego twórczością inspirowało się wielu pisarzy, w tym Samuel Beckett, Jean-Paul Sartre oraz amerykańscy pisarze z tzw. Beat Generation. (zm. 1 lipca 1961 r. w Meudon)

Dashiell Hammett, ur. 27 maja 1894 r. w hrabstwie Saint Mary’s w stanie Maryland – amerykański autor powieści kryminalnych i opowiadań detektywistycznych, scenarzysta filmowy. Uznawany za twórcę gatunku literackiego zwanego czarnym kryminałem.  W wieku 13 lat porzucił szkołę i wykonywał różne prace. W latach 1915 – 1921 pracował jako detektyw w Narodowej Agencji Detektywistycznej Pinkertona w San Francisco.  Przez pewien czas pracował w reklamie i zajął się pisarstwem. Najbardziej znaną książką Hammetta jest „Sokół maltański”, bestsellerowa powieść, którą trzykrotnie filmowano (1931, 1936, 1941). Najpopularniejsza jest film z 1941 r. z Humphreyem Bogartem w roli głównej. Bohaterem „Sokoła maltańskiego” jest prywatny detektyw Sam Spade, którego wykreował inspirując się swoją pracą w agencji detektywistycznej. (zm. 10 stycznia 1961 r. w Nowym Jorku)

Herman Wouk, ur. 27 maja 1915 r. w Nowym Jorku – amerykański powieściopisarz, autor takich bestsellerów jak „Bunt na okręcie”, „Wichry wojny” , „Wojna i pamięć oraz, „Nadzieja”. Pisać zaczął jako oficer na pokładzie okrętu, niszczyciela min, na Pacyfiku, w czasie drugiej wojny światowej. Tematyka jego książek dotyczy okresu wojny, zawierają one szczegółowe i poruszające opisy wydarzeń takich jak  bitwy lotnicze i Holocaust. Za „Bunt na okręcie” otrzymał w 1951 r. Nagrodę Pulitzera. Powieść została też zekranizowana – film z Humphreyem Bogartem w głównej roli kapitana Queega. Wersji filmowej doczekała się także powieść „Wichry wojny”- w 1983 r. powstał mini-serial telewizyjny, w którym główne role zagrali Robert Mitchum, Ali Mac Graw i Jan-Michael Vincent.

28 maja

Irena Krzywicka, ur. 28 maja 1899 r.  w Jenisiejsku na Syberii – polska feministka, pisarka, publicystka i tłumaczka, propagatorka świadomego macierzyństwa, antykoncepcji i edukacji seksualnej. Urodziła się w spolonizowanej rodzinie żydowskiej.  Jej rodzice zostali zesłani na Syberie za działalność polityczną w żydowskim ruchu samokształceniowym. Ojciec był lekarzem, matka dentystką i nauczycielką języka polskiego. Pisarka wychowywała się w duchu tolerancji i racjonalizmu. W 1922 r. ukończyła polonistykę na Uniwersytecie Warszawskim, a w 1923 r. wyszła za mąż za Jerzego Krzywickiego (syna Ludwika Krzywickiego – socjologa i rzecznika praw kobiet). W czasie studiów opublikowała swój pierwszy esej „Kiść bzu”.  Pierwszą powieść „Pierwsza krew” opublikowała w 1930 r.  Jej kolejne powieści dotyczyły przemocy fizycznej i psychologicznej („Ucieczka z ciemności”, 1939), emancypacji zawodowej, społecznej i emocjonalnej kobiet („Kobieta szuka siebie”, 1935). Współpracowała z Tadeuszem Boyem-Żeleńskim, z którym w 1931 r. założyła pierwszą w Polsce Poradnię Świadomego Macierzyństwa. Odważnie propagowała potrzebę edukacji seksualnej, świadomego macierzyństwa i antykoncepcji. Podejmowała drażliwe tematy homoseksualizmu i aborcji. Była przeciwniczką monogamii i głosiła wolność seksualną dla kobiet, domagała się też polepszenia warunków życia więźniów, aby ograniczyć rozwój dewiacji. Głosiła tolerancję dla homoseksualizmu. Z Żeleńskim  łączył ją tez pozamałżeński związek. Podczas II wojny światowej Krzywicka ukrywała się pod fałszywym nazwiskiem Piotrowska. Współpracowała z Armią Krajową. Po wojnie pracowała między innymi jako attaché kulturalny w ambasadzie polskiej w Paryżu.  Po powrocie do kraju w 1946 r. pisała recenzje teatralne dla „Rzeczypospolitej”. Była członkiem Związku Literatów Polskich, radną Warszawy, a w latach 1955–1962 prowadziła w Warszawie znany salon literacki. W 1962 r. wyemigrowała z kraju do Francji.  W 1992 r. opublikowała swoją ostatnią i najbardziej popularną książkę autobiograficzną „Wyznania gorszycielki”. (zm. 12 lipca 1994r. w Bures-sur-Yvette)

Ian Fleming, ur. 28 maja 1908 r. w Londynie –  brytyjski pisarz, najbardziej znany z serii powieści szpiegowskich z Jamesem Bondem. Kształcił się w elitarnym Eton College, a następnie w elitarnej akademii wojskowej Sandhurst.  Studiował na Uniwersytecie w Monachium. Po studiach rozpoczął prace jako dziennikarz Agencji Reutera.  W 1939 roku został adiutantem szefa Brytyjskiego Departament Wywiadu Marynarki Wojennej. Osobiste doświadczenie z pracy w wywiadzie wojskowym stało się kanwą wielu powieści szpiegowskich pisanych przez Fleminga. W 1953 r. wydał pierwszą powieść o Jamesie Bondzie „Casino Royale”. Napisał łącznie dwanaście powieści i dziewięć opowiadań z Jamesem Bondem, w tym między innymi  „Żyj i pozwól umrzeć”, „Diamenty są wieczne”, „Pozdrowienia z Rosji”, „Szpieg, który mnie kochał”, „W tajnej służbie Jej Królewskiej Mości”. Po śmierci autora dalsze przygody Jamesa Bonda opisywali Kingsley Amis, John Gardner, Raymond Benson, Sebastian Faulks, Jeffery Deaver i William Boyd.  Na podstawie książek powstała seria filmów o słynnym agencie. Do 2015 r. powstały 24 oficjalne i 3 niezależne filmy. W rolę agenta wcielili się między innymi Sean Connery, Roger Moore, Pierce Brosnan i Daniel Craig. (zm. 12 sierpnia 1964 r. w Canterbury)

Patrick White, ur. 28 maja 1912 r. w Londynie – australijski prozaik, poeta i dramaturg. Laureat Nagrody Nobla w dziedzinie literatury w 1973 r. Jako poeta zadebiutował w 1935, a pierwszą powieść „Happy Valley” wydał w 1939 r. W 1956 r. opublikował książkę „Drzewo człowiecze”, która okazała się przełomem w jego karierze pisarskiej. Rok później ukazała się oparta na autentycznych wydarzeniach powieść historyczna o zdobywaniu kontynentu australijskiego przez pierwszych kolonizatorów  „Voss”. Najwybitniejszym jego utworem jest „Wóz ognisty” z 1961 r. Jest to rozbudowana, wielowątkowa panorama australijskiego społeczeństwa w pierwszej połowie XX wieku. Bohaterami tej powieści są kolejne fale imigrantów przybywających do Australii. Inne jego dzieła to „Węzeł”, „Wiwisekcja” i „Przepaska z liści”. W 1973 otrzymał Nobla za „epickie i psychologiczne mistrzostwo, dzięki któremu odkryty został nowy literacki kontynent”.  (zm. 30 września 1990 r. w Sydney)

29 maja

Gilbert Keith Chesterton, ur. 29 maja 1874 r.  w Londynie – brytyjski pisarz. Przez krótki okres był rysownikiem i karykaturzystą, następnie wybrał dziennikarstwo i publicystykę. Reprezentował poglądy konserwatywne, przeciwstawiał się ideom socjalizmu i agnostycyzmu. Był mistrzem groteski, paradoksu i humoru absurdalnego. W 1922 r. przeszedł z anglikanizmu na katolicyzm. Swoją drogę do poznania wiary opisał w monumentalnym dziele „Ortodoksja”. Zadebiutował jako recenzent, krytyk sztuki i literatury oraz jako poeta. W roku 1900 wydał tomik Błędny rycerz i inne wiersze”. Pisał powieści, wiersze, nowele, eseje, biografie, rozprawy na różne tematy, a nawet sztuki teatralne. Jego twórczość liczy osiemdziesiąt tomów.   Inne jego dzieła to „Napoleon z Notting Hill”, „Człowiek, który był Czwartkiem”, „Heretycy”. Był sympatykiem Polski, którą odwiedził w 1927 r. (zm. 14 czerwca 1936 r. w Beaconsfield)

Marcin Pałasz, ur. 29 maja 1971 r. roku w Dusznikach-Zdroju – polski pisarz dla dzieci i młodzieży, autor słuchowisk, członek Polskiej Sekcji IBBY. Debiutował w 2004 roku książką „Opowieści z Krainy Potworów”. Wielokrotnie nominowany i wyróżniany w konkursach literackich, np. Nagrody Literackiej im. Kornela Makuszyńskiego  i „Książka Roku” polskiej sekcji IBBY. Wśród nagrodzonych i wyróżnionych książek znajdują się takie tytuły jak: „Wakacje w wielkim mieście” , „Wszystko zaczyna się  od marzeń”,  „Straszyć nie jest łatwo”, „Dziwne przypadki Ferdynanda Szkodnika”. Szczególną popularnością cieszy się seria o elfie, w skład której wchodzą między innymi: „Sposób na elfa”, „Elfie, gdzie jesteś?!”, „Elf Wszechmogący”, „Elf i dom strachów”. Pisze również słuchowiska radiowe realizowane na antenie Polskiego Radia w programie „Jedynka dzieciom”.

30 maja

Ray Cooney, ur. 30 maja 1932 r. w Londynie – brytyjski komediopisarz,  aktor, reżyser i producent, określany jako mistrz farsy. Karierę teatralną zaczął jako 14-letni chłopiec grając w „Pieśni Norwegii”, wystawianej w Palace Theatre w Londynie w 1946 roku.  Napisał kilkanaście sztuk, które wystawiono na West Endzie. Jako producent i reżyser wystawił w Londynie ponad trzydzieści przedstawień. W roku 1983 założył „Theatre of Comedy Company” w Londynie. Jego farsy przetłumaczono na ponad czterdzieści języków i grano na scenach całego świata. Najbardziej popularne to między innymi „Mayday”, „Nie teraz kochanie”, „Kochane pieniążki”, „Okno na parlament” i „Wszystko w rodzinie”.

Maria Kornatowska, ur. 30 maja 1935 r. w Warszawie – polska krytyczka filmowa, eseistka, wykładowczyni łódzkiej Państwowej Wyższej Szkoły Filmowej, Telewizyjnej i Teatralnej im. Leona Schillera. Publikowała w „Kwartalniku Filmowym”, „Filmie”, „Tygodniku Powszechnym”. Współpracowała z miesięcznikiem „Kino”. Autorka wielu książek o tematyce filmowej, w tym monografii Federico Felliniego pt. „Fellini”. Napisała także „ Filmy o miłości, Monika Vitti”(1977), „Eros i film” (1986), „Wodzireje i amatorzy” (1990), „Magia i pieniądze” –  wywiad-rzeka z Agnieszką Holland. W 2009 r. została uhonorowana Nagrodą Polskiego Instytutu Sztuki Filmowej za całokształt twórczości. Pośmiertnie odznaczona Srebrnym Medalem „Zasłużony Kulturze Gloria Artis”. (zm. 21 sierpnia 2011 r. w Łodzi)

Colm Tóibín, ur. 30 maja 1955 r. w Enniscorthy – irlandzki pisarz i eseista. Podczas kilkuletniego pobytu w Hiszpanii wydał pierwszą powieść „Południe” w 1990 r. W związku ze śmiercią gen. Franco,  brał aktywny udział w manifestacjach i ruchach antyfaszystowskich w Barcelonie.  Na podstawie tych doświadczeń wydał zbiór esejów „Sąd generałów”. Najsłynniejszą powieścią jest „Historia nocy” – opisująca środowisko homoseksualistów w Buenos Aires w ostatnich lat rządów junty wojskowej. Tematyce homoseksualistów poświęcił również książkę „Miłość w ciemnym czasie”, w której opisał twórczość pisarzy homoseksualnych od Szekspira po czasy współczesne. Uważany za jednego z najlepszych współczesnych pisarzy irlandzkich. Jego książki przekładane są na wiele języków.

31 maja

Walt Whitman, ur. 31 maja 1819 r. w Huntington na Long Island – amerykański poeta, uważany za jednego z prekursorów współczesnej literatury amerykańskiej. Jego twórczość wywarła wpływ na filozofię transcendentalistów i na pragmatyzm, a także na pokolenie Beat Generation oraz ruch hippisowski końca lat 60. W 1823 roku jego rodzina przeprowadziła się do Brooklinu – robotniczej dzielnicy Nowego Jorku. Do szkoły uczęszczał tylko przez sześć lat. Potem pracował w kancelarii adwokackiej jako chłopiec na posyłki, uczył się drukarstwa i praktykował jako zecer w różnych drukarniach. Dużo czytał, m.in. Homera, Dantego i Szekspira, był samoukiem, który dzięki swemu uporowi i wytrwałej pracy doszedł w 1836 roku do posady nauczyciela w wiejskiej szkole na Long Island. Był też publicystą, redaktorem i wydawcą różnych pism w Nowym Jorku. W 1849 roku, po śmierci ojca, odziedziczył rodzinną drukarnię i księgarnię. W roku 1841 Whitman zaczął wydawać swoje opowiadania, a rok później opublikował powieści: „Franklin Evans” oraz „The Child’s Champion”. Za najważniejszy utwór Whitmana uważa się zbiór wierszy „Źdźbła trawy”, uznany przez współczesnych za dzieło kontrowersyjne i skandalizujące ze względu na epatowanie śmiałą erotyką. „Źdźbła trawy” wydał na własny koszt w 1955 r.  Początkowo zawierał on 12 wierszy i poematów. W kolejnych 12 edycjach książka była poprawiana i uzupełniana, w ostatnim wydaniu z lat 1891–1892 liczyła przeszło 400 utworów. (zm. 26 marca 1892 r. w Camden)

Saint-John Perse (właśc. Marie-René-Alexis Léger), ur. 31 maja 1887 r. w Pointe-à-Pitre  na Karaibach- francuski poeta i dyplomata, laureat Nagrody Nobla w dziedzinie literatury za rok 1960. Mając 22 lata,  w 1909 r. opublikował swój pierwszy poemat „Obrazki Robinsona Kruzoe”.  Zyskał on uznanie krytyków, którzy upatrywali w nim następcę Arthura Rimbauda. W 1911 roku ukazały się kolejne wiersze „Eloges”.  Następnie trafił do służby dyplomatycznej, w 1916 r. wyjechał do Chin.  Powstały tam kolejne utwory: „Anabaza” i „Chwała Królów”, które zostały opublikowane w 1924 r. Po powrocie do kraju został mianowany ministrem pełnomocnym i sekretarzem generalnym Ministerstwa Spraw Zagranicznych. Po upadku Francji, pozbawiony przez rząd Vichy francuskiego obywatelstwa i ścigany przez gestapo, uciekł do Stanów Zjednoczonych.  W USA powstały kolejne jego dzieła poetyckie, w tym „Wygnanie”, „Wichry” oraz poematy „Amers” i „Kronika”.  W 1959 r. wrócił do Francji na stałe. Jego ostatnie utwory to: „Ptaki”, „Poemat dla Tej, która tu była”, „Pieśń na zrównanie dnia z nocą”, „Nokturn” i „Susza”. W 1961 roku otrzymał nagrodę Nobla. (zm. 20 września 1975 r. w Giens)

Swiatłana Aleksijewicz,  ur. 31 maja 1948 r. w Stanisławowie – białoruska pisarka i dziennikarka narodowości białorusko-ukraińskiej, tworząca w języku rosyjskim; autorka książek, filmów i sztuk teatralnych; laureatka licznych radzieckich i międzynarodowych nagród. W 2015 roku laureatka Nagrody Nobla w dziedzinie literatury. W swojej twórczości porusza tematykę II wojny światowej, radzieckiej interwencji w Afganistanie, katastrofy w Czarnobylu.  Pisarka jest krytycznie nastawiona do polityki przywódcy Białorusi Alaksandra Łukaszenki, a jej prace nie są wydawane w tym kraju.  Najważniejsze jej książki to: „Wojna nie ma w sobie nic z kobiety”, „Ołowiane żołnierzyki”, „Krzyk Czarnobyla,”, „Urzeczeni śmiercią”.

Źródło: Internet